Πορεία στο χρόνο
- Αρχιτέκτων: Ερνέστος Τσίλλερ (Ernst Ziller) (1837 - 1923).
- Κατασκευή: 1890 - 1894.
- Διεύθυνση: πλατεία Ομονοίας 18 & Αθηνάς. Αθήνα.
- Στη θέση του προϋπήρχε οικία, στην οποία διέμενε η οικογένεια του Χαρίλαου Τρικούπη μέχρι το 1883.
- Δωρεά του εθνικού ευεργέτη Ιωάννη Πάγκα (ή Μπάγκα) (1814 - 1895). Σύμφωνα με τις χρονολογίες ο Πάγκας πρόλαβε να δει το 2ο κτίριο του στην Ομόνοια περί τον ένα χρόνο πριν αποβιώσει.
- Η αρχική ονομασία του ξενοδοχείου αναφέρεται ότι ήταν "Φίλιππος Β'" (πουθενά στην παρούσα έρευνα στα αρχεία τύπου στα πρώτα χρόνια. Αναφέρονται το "Μέγας Αλέξανδρος", τα "Πάγκεια ξενοδοχεία", το "Πάγκειον καφενείον"). Η ονομασία αυτή θα ήταν επιλεγμένη από τον ίδιο τον Πάγκα, όπως σίγουρα ισχύει για το "Μέγας Αλέξανδρος". Ωστόσο τα πιθανότερα σενάρια είναι ότι ή το "Φίλιππος Β'" ή δεν παρέμεινε πέραν ενός - δύο ετών και δόθηκε τiμητικά η ονομασία "Πάγκειον" με το που απεβίωσε ο Πάγκας ή δεν εφαρμόστηκε ποτέ και υπήρξε μόνο στα σχέδια.
- ~Έναρξη - ~1910: Λειτούργησε ως ξενοδοχείο ενοικιαζόμενο εξ' αρχής σε ιδιώτες επιχειρηματίες (και μάλλον ποτέ, ούτε αρχικά, με κάποιον τρόπο απ' ευθείας από τον Πάγκα ή την "Πάγκειο Επιτροπή"). Το 1909 διευθυντής είναι ο Σ. Στυλιανίδης, που διαχειρίζεται ταυτόχρονα και το κορυφαίο Ακταίον του 1903 στο Νέο Φάληρο (βλ. ντοκουμέντο τύπου παρακάτω). Το καφενείο (και μάλλον και ζαχαροπλαστείο) του ισογείου, λόγω θέσης, είναι δημοφιλέστατο και συγκεντρώνει κόσμο κάθε είδους. Σε αυτόν τον χώρο λειτουργεί και ένα καλό καπνοπωλείο. Στα υπόγεια από την έναρξη σχεδόν ένα "αμαρτωλό" καφέ Σαντάν (βλ. παρακάτω).
- Δεκαετίες 1920 & 1930: Αποτελεί βασικό στέκι κορυφαίων σήμερα της διανόησης. (στο ισόγειο καφενείο και όχι μόνο, βλ. παρακάτω).
- Μετακατοχικά: Συνέχισε να λειτουργεί ως ξενοδοχείο Γ' κατηγορίας έως το 1969, εποχή που είχαν ήδη κλείσει ή απαξιωθεί πλήρως δεκάδες νεοκλασσικά ξενοδοχεία.
- Μετά το 1970: Ενοικιάζεται παροδικά - τμηματικά σε διαφόρων τύπων επιχειρήσεις.
- ~2000 - 2015: Bρίσκεται επί σειρά ετών κενό και χρήζει αποκατάστασης για να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά, παρά την καλή εξωτερική και στατική κατάσταση. Ενοικιάζονται μόνο κάποια από τα καταστήματα.
 |
| Περί το 1900: Μπάγκειον και Μέγας Αλέξανδρος χωρίς επιπλέον όροφο, με μπαλούστρα και αγάλματα και η πλατεία σε κλασσική σχεδίαση. Μέχρι και οι φοίνικες είναι τοποθετημένοι αρμονικά, ανά είδος και σημείο (και όχι ότι λάχει όπως σήμερα). |
 |
| Περί το 1900: Μπάγκειον και Μέγας Αλέξανδρος χωρίς επιπλέον όροφο, με μπαλούστρα και αγάλματα και η πλατεία σε κλασσική σχεδίαση. Μέχρι και οι φοίνικες είναι τοποθετημένοι αρμονικά, ανά είδος και σημείο (και όχι ότι λάχει όπως σήμερα). |
 |
| Περί το 1900: Μπάγκειον και Μέγας Αλέξανδρος χωρίς επιπλέον όροφο, με μπαλούστρα και αγάλματα. Επιγραφή στα Γαλλικά στο Μ. Αλέξανδρος, πεζοί και μια άμαξα μόνο! |
 |
| Περί το 1900: Μπάγκειον και αριστερά το κατεδαφισμένο ξενοδοχείο Μέγαρον Πούλου - ξενοδοχείον της Γερμανίας, αργότερα Πλάζα, επίσης του Τσίλλερ. Πανέμορφοι φανοστάτες, πράσινο και χώροι για ανθρώπους στην πλατεία Ομονοίας. |
 |
| 1905: Μπάγκειον και Μέγας Αλέξανδρος χωρίς επιπλέον όροφο, με μπαλούστρα και αγάλματα. Μια κλειστή άμαξα περιμένει πελάτη. |
 |
| Ιούνιος 1917: Στρατιώτες μπροστά στο Μπάγκειον. Το μαρμάρινο μνημείο αριστερά ίσως είναι ένα παρόμοιο συντριβάνι, που σώζεται σήμερα σε άλλη πλατεία. (Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας) |
 |
| Τέλη δεκαετίας 1920: Με κάρα αλλά με περιφράξεις, σαν τις σημερινές, ξεκινούν τα έργα του 2ου υπόγειου σταθμού της Ομόνοιας. Δεξιά το Μπάγκειον. |
 |
| 17 Νοεμβρίου 1936: Πένθιμη πομπή με τα οστά του βασιλέως
Κωνσταντίνου Α' (θάνατος 1923) και των βασιλισσών Όλγας και Σοφίας, που
απεβίωσαν εκτός Ελλάδος. Τα μπαλκόνια του Μπαγκείου κατάμεστα. Η πλατεία
Ομονοίας στην version μετά από την ολοκλήρωση του 2ου σταθμού, στα
εγκαίνια του οποίου παρέστη ο Ελ. Βενιζέλος. Η πλατεία σε αυτή την
έκδοση συνδύαζε εξαιρετικά τον περασμένο πλέον υπερβολικό νεοκλασικισμό
με τον λιτό, αυστηρό μοντερνισμό του '30. Οι κολώνες ήταν αεραγωγοί του
σταθμού και οι μούσες ήρθαν να τους ομορφύνουν λόγω αρνητικών σχολίων. |
 |
| Αρχές δεκαετίας 1940 - Γερμανική Κατοχή: Μπροστά στο Μπάγκειον. |
 |
| Αρχές δεκαετίας 1950: Μπάγκειον. Στην πλατεία παραμένει η κατασκευή των αρχών του 1930, όμως λείπουν οι "αναχρονιστικές" μούσες, που όλοι αναφέρουν ότι παρέμειναν μόνο για το διάστημα 1934 - 1936, καθώς προκάλεσαν αντιδράσεις ως... αντιαισθητικές! Σήμερα βρίσκονται δωρηθείσες από τον δήμο σε διάφορα σημεία της Ελλάδας. Το γεγονός και η παρούσα εικόνα αντικατοπτρίζουν το θλιβερό πνεύμα της εποχής για όλη την πόλη, που είχε τα γνωστά αποτελέσματα. Κάποιος θα πρέπει να κάνει την τολμηρή "αναχρονιστική" κίνηση να τις φέρει πίσω στην Αθήνα και μάλιστα να τις επανατοποθετήσει στο σημείο για το οποίο φτιάχτηκαν, προσαρμοσμένες στην όποια σχεδιαζόμενη ανακατασκευή, της διακοσμητικά "άκυρης" σήμερα, πλατείας. |
 |
| Αρχές δεκαετίας 1960: To Μπάγκειον συνεχίζει να λειτουργεί ως ξενοδοχείο μέχρι το 1969. Στην νέα στρογγυλή πλατεία, το πολυγωνικό συντριβάνι χωρίς γκαζόν. Ένα από τα λίγα αισθητικά έργα της εποχής, καταστράφηκε βλακωδώς , καθώς μάλλον θα μπορούσε να έχει παραμείνει στο χρήσιμο νέο σχήμα της διευρυμένης, προσβάσιμης πλατείας, στην οποία βέβαια επελέγη ένα διακοσμητικό ύφος, που ήταν αναμενόμενο ότι θα γνώριζε τη γενική κατακραυγή και θα απαξίωνε το χώρο. Για πολλοστή φορά στην Ελλάδα, η απαραίτητη έκφραση του σύγχρονου, έγινε σε λάθος σημείο και με καταστροφή του αξιόλογου παλιού. |
 |
| Τέλη δεκαετίας 1960 - αρχές δεκαετίας 1970: Το Μπάγκειον της φωτογραφίας ίσως να έχει ήδη σταματήσει την λειτουργία του ως ξενοδοχείο, μετά από σχεδόν 7 δεκαετίες (1969). |
 |
| 2015: Το κτίριο, με τους ορόφους κλειστούς τουλάχιστο 15 έτη και καταστήματα ξενοίκιαστα λόγω κρίσης και της διαχρονικά πρωτοφανούς κατάντιας της πλατείας, παίρνει υποδειγματικά ζωή για την Μπιενάλε της Αθήνας, και αναμένει μια πολύ καλή αποκατάσταση βάσει των μελετών. |
Ιωάννης Πάγκας: Ξεκίνησε από το μηδέν και δώρισε την περιουσία του εν ζωή. Δια βίου έγνοιες, άνθρωπος σε αδυναμία και Ελληνισμός.
αποτελεί μια από τις σημαντικές πρσωπικότητες του παρελθόντος , για τις οποίες, ως κακώς είθισται, οι περισσότεροι γνωρίζουμε λιγότερα από ότι θα έπρεπε.
Με μόνο εφόδιο "ένα τάλιρο", θέλοντας να αποφύγει το γάμο και έχοντας άλλα όνειρα και επιδιώξεις, μετέβη στο Κάιρο, όπου εργαζόμενος ως ράπτης ζούσε λιτά, αποταμίευε και έστελνε βοήθεια στην ιδιαίτερη πατρίδα του, στην οικογένειά του και όχι μόνο. Αργότερα καταπιάστηκε με τη γεωργία και πήγε στην Ρουμανία, όπου με συμβουλή και μιμούμενος τον Ευάγγελο Ζάππα (Ζάππειο), μίσθωσε και καλλιέργησε μεγάλες εκτάσεις (δραστηριοποίηση και απλά ταξίδια εκτός Ελλάδος συνηθίζονταν περισσότερο από ότι νομίζουμε σήμερα, παρά τα μέσα και τις δυσκολίες της εποχής). Με την εργατικότητα, τις ικανότητές του και τη Θεία βοήθεια, που όπως έλεγε, οδήγησαν σε κέρδη διάφορες αρχικά ατυχείς επενδύσεις του, τα έσοδα των οποίων προόριζε για την φιλανθρωπία, επέστρεψε πλούσιος στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
Οι αφανείς εξωτερικά υπόγειοι χώροι και το "αμαρτωλό" καφέ σαντάν, το ασύμβατο με τα δεδομένα του κτιρίου και τα ήθη της εποχής!
Λόγω των καταστημάτων και των κλειστών χώρων, αρχικά δίνεται η εντύπωση ότι το κτίριο δεν έχει υπόγειο. H απουσία υπογείου θα ήταν ιδιαίτερα περίεργη για ένα μεγάλο κτίριο και δη ξενοδοχείου, παρ' ότι ο Τσίλλερ αξιοποίησε τους "τυφλούς" ενδότερους χώρους, καθ' όλο το ύψος, για τις βοηθητικές χρήσεις. Βάσει αυτών υπόγειοι χώροι έστω και περιορισμένοι θα υπήρχαν.
Μετά από μια απλή έρευνα στο διαδίκτυο βρέθηκαν σοκαριστικές αναφορές, που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη υπογείου, το οποίο μάλιστα διατέθηκε για ένα από τα λίγα "αμαρτωλά" καφέ σαντάν της Αθήνας, από την αρχή της λειτουργίας του ξενοδοχείου (~ κατασκευή 1894 - ~1915). Ένα τέτοιο "καφέ" θα μπορούσε να φιλοξενηθεί σε ένα νέο μεγάλο κεντρικό ξενοδοχείο, που ίσως μιμήθηκε Ευρωπαϊκά ήθη. Ωστόσο το αξιοσημείωτο είναι ότι υπήρξε ενώ ο δωρητής του κτιρίου, με την συγκεκριμένη προαναφερθείσα προσωπικότητα, ήταν ακόμα εν ζωή. Οι λεπτομέρειες των μαρτυριών, μοιάζουν απίστευτες για εκείνη την εποχή! Ενδεικτικά:
"Εκεί στο καφέ σαντάν «Μπάγκειον», οι Αθηναίοι απολάμβαναν τις «μαδημένες αηδόνες». Επρόκειτο για ένα υπόγειο στρωμένο με χρωματιστές πλάκες και μία μεγάλη αίθουσα, στο βάθος της οποίας υπήρχε ένα ικρίωμα για τις όχι και τόσο καλλίφωνες τραγουδίστριες, «εν κλειδοκύμβαλον και τρεις οργανοκρούσται». Υπήρχε όμως και μία ακόμη αίθουσα μικρότερη, με ξεθωριασμένους από την πολυκαιρία καθρέφτες και φωτογραφίες στους τοίχους, πονηρά «σανιδόφρακτα διαμερίσματα».
Εκεί σύχναζαν οι ίδιες πάντοτε φυσιογνωμίες: νεαροί φοιτητές, κάπου-κάπου μερικοί αξιωματικοί και άνεργοι που… ζούσαν από άγνωστους πόρους. Δυο – τρεις ευτραφείς γριές, οι «μαμάδες», οι οποίες λειτουργούσαν ως κινητά ταμεία και «ιματιοφυλάκια των θυγατέρων», τέσσερις Ιταλίδες αδελφές και μερικές κοπέλες ακόμη διαφορετικών εθνικοτήτων αποτελούσαν το εμφανές προσωπικό του μαγαζιού. Πηγαινοέρχονταν τραγουδώντας και πίνοντας διαρκώς από απλό κονιάκ μέχρι μπίρα Μονάχου και αθώο τσαγάκι. Φιλούσαν η μία την άλλη προκλητικά και αντάλλασσαν αγριωπά βλέμματα όταν το ίδιο θήραμα προσέβαλε τις χορδές της ευαισθησίας και της αφοσίωσής τους…"
Η είσοδος στο υπόγειο πρέπει να γινόταν από ένα ή περισσότερα καταστήματα ή από μια είσοδο με φανοστάτες επί της οδού Αθηνάς, που διακρίνεται στην παρακάτω φωτογραφίες. (Αν γνωρίζετε σχετικά παρακαλώ στείλτε e-mail ή σχόλιο)
 |
| Περί το 1900 (ίσως και εντός του 1895-1900): Οδός Αθηνάς. Μπάγκειον και Μέγας Αλέξανδρος. Διακρίνονται: Tα ιδιόμορφα φουρούσια των μεγάλων εξωστών, που σήμερα κρύβουν τα μεταγενέστερα στέγαστρα των καταστημάτων. Tο δημοφιλές ισόγειο καφενείο, την εποχή του υπόγειου καφέ σαντάν. Η θύρα με τα φανάρια μπορεί να ήταν και η είσοδος του υπογείου. |
Διανοούμενοι και... μπουζούκια!
"Λοιπόν, ο νεανικός πυρήνας στο Μπάγκειον είναι από 19 μέχρι 25, αλλά υπάρχουν και άνθρωποι που είναι και 70.... ...Στο Μπάγκειον , στο υπόγειο που είναι μέχρι τις 10 η ώρα, μετά κλείνει γιατί πάει μια ορχήστρα με μπουζούκια και παίζει μέχρι το πρωί. Γι αυτό πολλοί από αυτούς, πάνε και στα μπουζούκια, όλοι αυτοί που μιλάμε τώρα. Όταν λέμε μπουζούκια εννοούμε λαϊκά κέντρα. Η Ρόζα Εσκενάζυ, εκεί τραγουδάει."
"Εκεί, λέγεται πως ηχογραφήθηκε το πρώτο τραγούδι με μπουζούκι στην ελληνική δισκογραφία, το «Καραντουζένι» του Μάρκου Βαμβακάρη."
Στις εφημερίδες της εποχής
Αναφορές σε εφημερίδες της εποχής υπάρχουν και βρέθηκαν αρκετές. Σίγουρα υπάρχουν και σημαντικότερες από αυτές που παρουσιάζονται εδώ, ωστόσο ο εντοπισμός και η σύνθεση έχουν τεράστια δυσκολία και απαιτούν ημέρες ενασχόλησης. Παρακάτω σε εικόνες, μια σειρά αντιπροσωπευτικών αναφορών ανά θέμα. Επιπλέον βρέθηκαν ή απλά τονίζουμε:
- Πολλές αγγελίες ιατρών, που χρησιμοποιούν δωμάτια, περισσότερο του παραρτήματος, για επισκέψεις ασθενών (~1900 -1915, τα αφροδίσια θερίζουν). Οι γιατροί διαφημίζονται και ως αποκλειστικοί κάτοχοι μάλλον δήθεν σωτήριων φαρμάκων και μέσω μάλλον δήθεν ευγνωμονούντων που δημοσιεύουν ευχαριστήρια!
- Ποικίλες άλλες αγγελίες, που δίνουν ως σημείο για πληροφορίες το Μπάγκειον.
- Ο ιστός στον εξώστη αποτελεί σημείο αναφοράς σε γεγονότα.
- Αναφέρεται ως σημείο, σε περιγραφές βασιλικών πομπών.
- Με καλή αξιολόγηση ως ξενοδοχείο και εστιατόριο σε ελέγχους επιθεωρητών υγιεινής (από έναρξη - 1920), που δημοσιεύονται συχνά τότε και ξεμπροστιάζουν γλαφυρά τυχόν παραβάτες. Αρνητικές αξιολογήσεις για το καφενείο μετά το 1920.
- Φόνοι, πυροβολισμοί, τσακωμοί, για προσωπικές και ομαδικές διαφορές και ληστείες, εντός και πέριξ του Μπαγκείου, περιγράφονται με λεπτομέρεια εικόνας στα ρεπορτάζ. Σε ένα Κρητικοί ορμούν με τα όπλα από το καφενείο του Μπαγκείου, γιατί σκότωσαν έναν οπλαρχηγό, που έπαιζε χαρτιά στα Χαυτεία και είπε σε έναν ότι είναι ανάξιος... Σε άλλο "θρασύτατη ληστεία" του καπνοπωλείου μέσα στο καφενείο του Μπαγκείου... και άλλα ευτράπελα ή σοβαρά.
Τις δεκαετίες 1920 - 1930 (και ίσως και αργότερα), το ισόγειο συνεχίζει να λειτουργεί κανονικό καφενείο. Σε ότι αφορά το υπόγειο, αμαρτωλές, περιθωριακές παρουσίες και δραστηριότητες συνεχίζουν να υφίστανται και να συνυπάρχουν με πιο "κανονικές", ενώ το βράδυ στον χώρο παίζουν και τραγουδούν περιθωριακοί τότε ρεμπέτες. Και οι δύο χώροι αποτελούν εστία πάμπολλων κυρίως νέων τότε, κορυφαίων σήμερα της Ελληνικής λογοτεχνίας και τέχνης. Η διανόηση που θα δείτε να αναφέρεται "κυριλέ" για την εποχή και τον χώρο, ήταν αρκετά αυθόρμητη, γνήσια και με πολλά μέλη της στα περιθώρια της τότε κοινωνίας. Έτσι, μάλλον δεν πρέπει να συγχέεται με την καθώς πρέπει εικόνα της σημερινής διανόησης, που έχουμε στο νου μας. Ελάχιστα ενδεικτικά:
"Λοιπόν, ο νεανικός πυρήνας στο Μπάγκειον είναι από 19 μέχρι 25, αλλά υπάρχουν και άνθρωποι που είναι και 70.... ...Στο Μπάγκειον , στο υπόγειο που είναι μέχρι τις 10 η ώρα, μετά κλείνει γιατί πάει μια ορχήστρα με μπουζούκια και παίζει μέχρι το πρωί. Γι αυτό πολλοί από αυτούς, πάνε και στα μπουζούκια, όλοι αυτοί που μιλάμε τώρα. Όταν λέμε μπουζούκια εννοούμε λαϊκά κέντρα. Η Ρόζα Εσκενάζυ, εκεί τραγουδάει."
"Εκεί, λέγεται πως ηχογραφήθηκε το πρώτο τραγούδι με μπουζούκι στην ελληνική δισκογραφία, το «Καραντουζένι» του Μάρκου Βαμβακάρη."
Στις εφημερίδες της εποχής
Αναφορές σε εφημερίδες της εποχής υπάρχουν και βρέθηκαν αρκετές. Σίγουρα υπάρχουν και σημαντικότερες από αυτές που παρουσιάζονται εδώ, ωστόσο ο εντοπισμός και η σύνθεση έχουν τεράστια δυσκολία και απαιτούν ημέρες ενασχόλησης. Παρακάτω σε εικόνες, μια σειρά αντιπροσωπευτικών αναφορών ανά θέμα. Επιπλέον βρέθηκαν ή απλά τονίζουμε:
- Πολλές αγγελίες ιατρών, που χρησιμοποιούν δωμάτια, περισσότερο του παραρτήματος, για επισκέψεις ασθενών (~1900 -1915, τα αφροδίσια θερίζουν). Οι γιατροί διαφημίζονται και ως αποκλειστικοί κάτοχοι μάλλον δήθεν σωτήριων φαρμάκων και μέσω μάλλον δήθεν ευγνωμονούντων που δημοσιεύουν ευχαριστήρια!
- Ποικίλες άλλες αγγελίες, που δίνουν ως σημείο για πληροφορίες το Μπάγκειον.
- Ο ιστός στον εξώστη αποτελεί σημείο αναφοράς σε γεγονότα.
- Αναφέρεται ως σημείο, σε περιγραφές βασιλικών πομπών.
- Με καλή αξιολόγηση ως ξενοδοχείο και εστιατόριο σε ελέγχους επιθεωρητών υγιεινής (από έναρξη - 1920), που δημοσιεύονται συχνά τότε και ξεμπροστιάζουν γλαφυρά τυχόν παραβάτες. Αρνητικές αξιολογήσεις για το καφενείο μετά το 1920.
- Φόνοι, πυροβολισμοί, τσακωμοί, για προσωπικές και ομαδικές διαφορές και ληστείες, εντός και πέριξ του Μπαγκείου, περιγράφονται με λεπτομέρεια εικόνας στα ρεπορτάζ. Σε ένα Κρητικοί ορμούν με τα όπλα από το καφενείο του Μπαγκείου, γιατί σκότωσαν έναν οπλαρχηγό, που έπαιζε χαρτιά στα Χαυτεία και είπε σε έναν ότι είναι ανάξιος... Σε άλλο "θρασύτατη ληστεία" του καπνοπωλείου μέσα στο καφενείο του Μπαγκείου... και άλλα ευτράπελα ή σοβαρά.
τω απ’ τα τόξα του
υπογείου με τις τεφρές σκιές των / και μες στην κούφια ατμόσφαιρα που
μια σιγή αντηχεί / της Κοινωνίας οι άχρηστοι κηφήνες, μοναχοί / στο
περιθώριον της ζωής διαγράφουν τις τροχιές των». Αυτά έγραφε στο
ομότιτλο ποίημά του ο Ορέστης Λάσκος, τότε, νεαρός θαμώνας -«νέος
ποιητής στο υπόγειο ζαχαροπλαστείο»- και μετέπειτα σπουδαίος
κινηματογραφικός σκηνοθέτης. Πηγή: www.lifo.gr
Πηγή: www.lifo.gr
Μοναδική διαρρύθμιση και καλή κατασκευή
Η διαρρύθμιση του κτιρίου είναι τόσο καλή, που θα μπορούσε να καλύψει σειρά σημερινών χρήσεων με ελάχιστες παραποιήσεις. Το ίδιο βέβαια ισχύει για τα περισσότερα νεοκλασσικά, που ειδικά στο κέντρο των Αθηνών έχουν καταστραφεί τελείως ανόητα εσωτερικά, με ευθύνη ιδιοκτητών και επιστημόνων, ειδικά για πολυκαταστήματα (αγνοώντας ότι έτσι υποβαθμίζουν και την εμπορική αξία τους). Στο ισόγειο, καταστήματα και είσοδος στο ξενοδοχείο, με τη σκάλα αριστερά και ένα μικρό χώρο στο βάθος (πιθανώς αρχικά να υπήρχαν και μεγαλύτεροι ενιαίοι χώροι εκεί). Στους τρεις ορόφους τα ευρύχωρα δωμάτια αναπτύσσονται προς τις εξωτερικές όψεις, προς τα μέσα οι διάδρομοι σε σχήμα "Π" και πιο μέσα η εσωτερική υαλοσκεπής αίθουσα (όροφος Α').
Η μόνη επανάχρηση που δε θα μπορούσε να γίνει σήμερα με πλήρη διατήρηση αυτού του σχεδιασμού, είναι αυτή ως ξενοδοχείο, καθώς οι χώροι υγιεινής ήταν... κοινόχρηστοι ανά όροφο! Μαζί με τους βοηθητικούς είναι άριστα τοποθετημένοι στα "τυφλά" σημεία του κτιρίου.
Το κτίριο, όπως έχει καταγραφεί και στις μελέτες, διατηρείται πολύ καλά στατικά. Αυτή την αίσθηση σου δίνει και όταν απλά το επισκέπτεσαι. Αυτό σημαίνει ότι δόθηκε έμφαση σε αυτό από κατασκευής (υλικά, επιλογές σχεδίασης και δόμησης). Το σημείο, η βαριά πολυετής χρήση, οι περίοδοι εκτός χρήσης, θα μπορούσαν να έχουν συμβάλει σε χειρότερη κατάσταση στατικά και συνολικά αν η κατασκευή δεν ήταν καλή εξ' αρχής. Ωστόσο πρέπει να τονισθεί ότι ακόμα και σε περιόδους μη χρήσης λήφθηκαν μέτρα προστασίας, έγιναν μικρές παρεμβάσεις κατά το δυνατόν, ώστε το κτίριο να μην περιέλθει σε μη αναστρέψιμη κατάσταση (νέα γυάλινη οροφή με μονώσεις, επισκευές στέγης, διατήρηση όψεων, αποκατάσταση τοξοτών οροφών στον ανώτερο όροφο κ.α.).
Παντού τοιχογραφίες και οροφογραφίες, ζητούμενο όχι που υπάρχουν, αλλά που δεν υπάρχουν!
Στο προηγούμενο άρθρο για τις άριστες μελέτες αποκατάστασης, που έχει δωρίσει το ίδρυμα Ωνάση, είχε αναφερθεί ότι "πρέπει να υπάρχουν πολλές οροφογραφίες επικαλυμμένες". Αυτό που διαπιστώνεις επισκεπτόμενος το κτίριο είναι κάτι πραγματικά συγκλονιστικό. Όχι μόνο υπάρχουν οροφογραφίες, υπάρχουν και τοιχογραφίες και το ζητούμενο ειδικά για το Μπάγκειο είναι, όχι που υπάρχουν, αλλά που δεν υπάρχουν! Ένα στοιχείο που εκτοξεύει την αξία του. Οι διάκοσμος προφανώς επιχρωματίστηκε νωρίς σε εποχές απαξίωσης του νεοκλασικισμού και λόγω διαβρώσεων (ίσως και το μόνο προβληματικό σημείο των νεοκλασικών λόγω των υλικών της εποχής).
Σχεδόν όλα τα ταβάνια, αλλά λιγότεροι τοίχοι έχουν αποξυστεί σε επιλεγμένα σημεία και φαίνεται ότι έχει ήδη γίνει μια πρώτη επιστημονική καταγραφή του διακόσμου. Ωστόσο αυτά που θα αποκαλυφθούν όταν γίνουν πλήρεις αφαιρέσεις επιχρωματισμών (π.χ. μορφές), μάλλον θα αποτελέσουν μια νέα μεγάλη έκπληξη. Τέτοιας υπερβολικής έκτασης και λεπτομέρειας διάκοσμος σίγουρα είναι έργο γνωστών ζωγράφων της εποχής και καθιστά το εσωτερικό του κτιρίου ύψιστης αξίας σε πανελλήνιο επίπεδο - χρήζον τεράστιας προσοχής. Η ικανοποιητική αποκατάσταση του διακόσμου αυτού ποσοτικά και ποιοτικά, θα είναι το σημαντικότερο, πιο χρονοβόρο και κοστοβόρο κομμάτι σε αυτό το κτίριο.
Σε πολλά σημεία (τοξωτά ταβάνια και ροζέτες φωτιστικών σε δωμάτια) έχουν μπει γύψινα μετά τους επιχρωματισμούς. Γύψινα μάλλον δεν υπήρχαν καθόλου στην αρχική μορφή (ή μόνο απλά διαχωριστικά).
Τα δάπεδα
Στα περισσότερα σημεία σώζονται τα ξύλινα δάπεδα, που έχουν καλυφθεί με μοκέτες πλαστικά, νεότερα ξύλα κ.λ.π. στο παρελθόν. Αυτό τα εν μέρει τα προστάτεψε. Καλό θα ήταν αυτά να διατηρηθούν κατά το δυνατόν, ειδικά σε ένα τέτοιο κτίριο (κέντρο & Τσίλλερ), καθώς δεν είναι απλά πατώματα, είναι ένα σύστημα στρώσεων, με σπάνιες ξυλείες, είναι μνημεία των σημαντικότατων τεχνικών δόμησης της εποχής (εντυπωσιακή μεθοδολογία με υποτυπώδη σε σχέση με σήμερα υλικά). Για αυτό και γενικά δεν πρέπει να ξηλώνονται και αν ξηλωθούν τα υλικά τους να μην καταστρέφονται στα μπάζα ως είθισται.
Σε ότι αφορά δάπεδα με τσιμεντοπλακάκια, αποδεικνύεται αυτό που είχε υποτεθεί στο άλλο άρθρο ότι δηλ. έχουν γίνει πολλές αλλοιώσεις. Τσιμεντοπλακάκια στα πλατύσκαλα, μωσαϊκά στους διαδρόμους, ακόμα και τα μάρμαρα "σκάκι", μάλλον είναι όλα μεταγενέστερα. Παρ' όλα αυτά σε κάποια σημεία πρέπει να σώζονται, καλυμμένα ή μη, τα γνήσια τσιμεντοπλακάκια. Είναι ένα σημείο που πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα, να συντηρηθεί ότι υπάρχει και τουλάχιστο να καταγραφούν μοτίβα και χρώματα για το μέλλον (μπορεί να σώζονται και σε σχέδια).
Η σκάλα
Αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα εσωτερικής μαρμάρινης σκάλας με τη μοναδική τεχνική των συμπαγών μαρμάρων "στον αέρα" και τα αντίστοιχα "έξυπνα", πανέμορφα κιγκλιδώματα. Εδώ πρέπει να τονισθεί το μεγάλο πλάτος, το σημείο που την έβαλε ο Τσίλλερ και κυρίως το ότι πρέπει να φέρει καλυμμένο ζωγραφικό διάκοσμο στο κάτω μέρος της!
Τα κεντρικά σημεία των διαδρόμων
Οι διάδρομοι σε σχήμα "Π", έχουν μεγαλύτερο εύρος στην πλευρά προς την πλατεία (βλ. πρόχειρο σχέδιο).
Αξιοσημείωτες είναι οι παραλλαγές του σημείου ανά όροφο:
- Στον Α': Όλες οι θύρες με καμάρες, επίκρανα "Ερμήδες" και τοξωτό ταβάνι.
- Στον B': Μια θύρα με καμάρα, απλά επίκρανα και επίπεδο ταβάνι.
- Στον Γ': Καμία θύρα με καμάρα, καθόλου επίκρανα και τοξωτό ταβάνι.
Οι παραλλαγές αυτές μειώνουν τη διακόσμηση προς τα πάνω κατ' επιλογή του Τσίλλερ, ενώ επίπεδο ταβάνι στον Β' και καθόλου επίκρανα στον Γ' όροφο, είναι πιθανότατα μεταγενέστερες αλλοιώσεις.
"Εν τη υαλοσκεπή, πολυτελεστάτη, μεγάλη αιθούση του Παγκείου"
Χρήσεις διαχρονικά: Στα αρχεία τύπου δεν βρέθηκαν αναφορές για την αίθουσα στην πρώτη δεκαπεντία. Εξ' αυτού και λόγω εγγύτητας στα δωμάτια μάλλον χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά για τις ανάγκες του ξενοδοχείου (σαλόνι ή τραπεζαρία) και ως χώρος περιορισμένων εκδηλώσεων και βασικών εορτών για τους ενοίκους. Πιθανότατα μετά το 1910 να άρχισε να διατίθεται σε συλλόγους ιδιώτες, αλλά και πάλι μάλλον περιορισμένα (ήπια, σε γνωστούς των διαχειριστών κ.λ.π).
Οι καθρέφτες
Αποτελούν μάλλον το μόνο στοιχείο επίπλωσης που σώζεται από την αυθεντική χρήση ως ξενοδοχείο (εκτός και αν το ίδρυμα μερίμνησε να φυλάξει και άλλα). Απλοί καθρέπτες υπάρχουν και στα πλατύσκαλα, αλλά οι 2 σημαντικοί βρίσκονται στην ρεσεψιόν και στην κεντρική αίθουσα. Η αξία τους συνίσταται όχι μόνο στην σχεδίαση, αλλά πιο πολύ στο ότι είναι 2 στοιχεία επίπλωσης, που μάλλον υπήρχαν εξ' αρχής σε αυτό το κτίριο. Έχουν διακοσμητικές επιλογές του Θεόφιλου Χάνσεν (που σχεδίαζε έπιπλα βλ. άρθρο), στο στυλ του Τσίλλερ, που έφτιαξε το Μπάγκειον. Έτσι η πιθανότητα να είναι έργα του Τσίλλερ, φτιαγμένα στην Ελλάδα, είναι μεγάλη. Αντικείμενα με αυτά τα δεδομένα σπανίζουν, καθώς καταστράφηκαν μαζικά ή όσα υπάρχουν είναι άγνωστο αν και από ποιο ελληνικό κτίριο, προήλθαν. Μετά το 2013 το γυαλί αυτού της κεντρικής αίθουσας έσπασε. Και μόνο ότι υπάρχουν εκεί ακόμα είναι άξιον απορίας και το ίδρυμα, που προς τιμήν του τους διαφύλαξε, θα πρέπει να τους προστατέψει ακόμα και από την προσέγγιση, μέχρι να διαπιστωθεί αν ισχύουν απόλυτα τα προναφερθέντα και να συντηρηθούν από ειδικούς επιστήμονες.
Καθρέφτες αναφέρεται ότι υπήρχαν και στο κατάστημα του υπογείου. Φαίνεται ότι ήταν αγαπημένο στοιχείο σε χώρους εστίασης - διασκέδασης. Να υπενθυμίσουμε και τους τεράστιους καθρέφτες με τις Σφίγγες - σήματα κατατεθέντα του "Νέον" απέναντι από το Μπάγκειον, που είναι άγνωστο που και αν υπάρχουν (σύμφωνα με πληροφορίες του γράφοντα υπάρχουν κάπου πακεταρισμένοι, παν-άσχετη και κιτς η διακόσμηση του χώρου σήμερα)
Άλλα ενδιαφέροντα διακοσμητικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία
Επίκρανα με κεφαλές του Ερμή: Στην υαλοσκεπή αίθουσα και σε άλλα κεντρικά σημεία.
Καμάρες: Εκτενής χρήση εξωτερικά στα καταστήματα και εσωτερικά κυρίως πέριξ της κεντρικής αίθουσας με τις πανέμορφες αντίστοιχες κορνίζες, που είναι επίσης ζωγραφισμένες!
Τοξωτά ταβάνια: Πάρα πολλά κυρίως σε κεντρικά σημεία των διαδρόμων. Συνηθισμένα μόνο σε μεγάλα, ευρείας χρήσης κτίρια ή σε πολυτελέστατες ιδιωτικές οικίες της εποχής.
Σύστημα θέρμανσης: Μάλλον δεν τοποθετήθηκε εξ' αρχής. Ωστόσο και με αυτό να ισχύει, θέρμανση πρέπει να μπήκε πολύ γρήγορα μετά την κατασκευή το 1890, περί το 1900 και τα πολύ καλά σωζόμενα σώματα να είναι από τότε. Σε όποια αποκατάσταση θα πρέπει να συντηρηθούν και φυλαχθούν μερικά μέσα στο ίδιο το κτίριο... Επίσης θα πρέπει να προσεχθεί και να διασωθεί οτιδήποτε μη προσβάσιμο και τυχόν ενδιαφέρον από λεβητοστάσια κ.λ.π.
Εσωτερικές δίφυλλες πόρτες: Γενική συνήθεια τότε. Το Μπάγκειο έχει δεκάδες εσωτερικές δίφυλλες πόρτες εισόδου στα δωμάτια και σύνδεσης μεταξύ τους (αρχικές ή ελαφρά μεταγενέστερες), οι οποίες μπορούν να συντηρηθούν άριστα σήμερα και να μην αντικατασταθούν ως κακώς είθισται.
Ρολά: Σε αντίθεση με το μέγας Αλέξανδρος, το Μπάγκειον έχει ρολά. Παρ' ότι Τσίλλερ ήταν μάλλον και ο πρώτος που άρχισε να βάζει ρολά σε νεοκλασσικά και τα σημερινά ρολά του Μπάγκειον είναι παμπάλαια, από τα ντοκουμέντα προκύπτει ότι αρχικά είχε παραθυρόφυλλα με γρίλιες. Τα ρολά πρέπει να μπήκαν κάπου γύρω στο 1920 - 1930, (ίσως και με επίβλεψη ή σε προηγούμενα σχέδια του Τσίλλερ, που πέθανε το 1923). Έχει ενδιαφέρον και η αισθητικά επιτυχής εφαρμογή των ρολών στο εσωτερικό.
Ιδιαίτερα παράθυρα προς τον ακάλυπτο χώρο: Τα παράθυρα (τζάμια) , πάνω από το υαλοσκεπές αίθριο, παρουσιάζουν ενδιαφέρον στο πως κλείνουν το ένα ως προς το άλλο με καμπύλες και φέρουν αυθεντικά παλιά χερούλια (βλ. φωτογραφία). Εκ κατασκευής ή ελαφρά μεταγενέστερα, παρουσιάζουν ενδιαφέρον και είναι σε κατάσταση που μπορούν να συντηρηθούν και να μην αντικατασταθούν.
Κεντρικοί εξώστες με σπάνια φουρούσια: Υπάρχουν δύο μεγάλοι εξώστες, αξιοσημείωτα λιτής διακόσμησης και αυστηρής αίσθησης, ένας επί της πλατείας και ένας επί της οδού Αθηνάς. Οι εξώστες φέρουν σπάνια - ιδιαίτερα φουρούσια, που κρύβονται από τα στέγαστρα των ισογείων καταστημάτων.
Οκτώ μικρά κοίλα μπαλκονάκια στη γωνία και τις άκρες: "Περιέχουν" τις Καρυάτιδες στον Α' όροφο και στηρίζονται από αυτές στον Β' και "σπάνε" ως σύνολα την χρηστική μονοτονία της εξωτερικής φόρμας του κτιρίου. Ταυτόχρονα όλα τα υπόλοιπα ανοίγματα στους Α' και Β' ορόφους είναι πλήρη ύψους, με μπαλκονόπορτες και επιτοίχιο προστατευτικό κιγκλίδωμα εξώστη. Έτσι, λόγω και των μεγεθών καλύπτεται επαρκώς και σε αυτά τα ανοίγματα, η απουσία μεγαλύτερων εξωστών.
Στέγαστρα καταστηματων ισογείου: Οι περίτεχνες μεταλλικές μαρκίζες δεν υπήρχαν εξ' αρχής και τοποθετήθηκαν στο διάστημα ~1905 - 1915. Αρχικά υπήρχε μόνο μια τέντα πάνω από τη θύρα εισόδου.
Υπερυψωμένη είσοδος: Μια σύντομη μαρμαρόσκαλα οδηγεί στον υπερυψωμένο χώρο της ρεσεψιόν (διάφοροι λόγοι).
Η επιγραφή "Μπάγκειον": Πιθανότατα είναι γνήσια από τις αρχές του 1900 (ίσως ορειχάλκινη).
Χαμένα στοιχεία
Κεντρική θύρα: Η αυθεντική μάλλον δε σώζεται και είναι αβέβαιο αν ήταν τυπική ξύλινη της εποχής.
Γυάλινη οροφή αιθρίου: 'Αγνωστο αν με όποιον τρόπο υπάρχει κάπου το σχέδιο της γνήσιας, που σίγουρα δεν θα ήταν κάτι σημερινού τύπου.
Οι τοίχοι πάνω από την γυάλινη οροφή: Το υαλοσκεπές αίθριο βρίσκεται στον Α' όροφο. Στους Β' και Γ', πολλά παράθυρα των διαδρόμων σε σχήμα "Π" βλέπουν στον κενό αστέγαστο χώρο, πάνω από την γυάλινη οροφή. Σήμερα σε αυτούς τους τοίχους φαίνεται η λιθοδομή. Αυτοί οι τοίχοι μάλλον θα έφεραν λιτή διακόσμηση και φυσικά ήταν κανονικά σοβατισμένοι.
Ακροκέραμα: Αποκατεστημένα και πιθανώς όχι τα γνήσια και το αρχικό σχέδιο. (ένα από τα πολλά θλιβερά γενικώς στις αποκαταστάσεις είναι ότι τοποθετούνται ακροκέραμα "ότι λάχει").
Πήλινοι αεραγωγοί ή καπνοδόχοι στη στέγη: Στοιχείο που υπήρχε στο παλαιότερο κτίριο της 3ης Σεπτεμβρίου (σώζονται λίγοι εκεί) και επαναλήφθηκε στα Πλάζα και Μπάγκειον του Τσίλλερ. Πιθανώς και μόνο διακοσμητικοί, φαίνεται ότι αφαιρέθηκαν λίγο πριν ή μετά το 1940.
Παραστάσεις στα διαδοχικά πορφυρά πλαίσια του ανώτερου ορόφου: Στα ντοκουμέντα διακρίνεται ότι υπήρχαν τοιχογραφίες ή "ανάγλυφες" παραστάσεις και όχι το σημερινό πορφυρό χρώμα. Πρέπει να απλοποιήθηκαν λόγω σημείου - φθοράς και εποχής, ταυτόχρονα με την προσθήκη - αντιγραφή του ορόφου στο Μ. Αλέξανδρος, μετά το 1920. Δεν βρέθηκε αναφορά για αυτό κάπου.
Μπάγκειον Ίδρυμα: Πάνω από 100 χρόνια προσφοράς στη γραμμή Μπάγκα για έργα «εθνωφελή και φιλάνθρωπα».
Ο ίδιος ο Πάγκας μερίμνησε ώστε το ίδρυμα να έχει χαρακτηριστικά που να το προστατεύουν από οτιδήποτε εκτός του σκοπού του και να του παρέχουν διεξόδους να επιβιώνει και να συνεχίζει να προσφέρει ακόμη, ~120 χρόνια μετά, σε μια εποχή με τελείως άλλα δεδομένα!
Μέλη της Μπαγκείου Επιτροπής είναι ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, ο εκάστοτε υπουργός Εξωτερικών, ο υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, ο διοικητής της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας, ενώ ισόβιο μέλος είχε ονομάσει ο Μπάγκας τον έμπιστό του, αργότερα διατελέσαντα Πρωθυπουργό Στέφανο Δραγούμη, τα χρέη του οποίου συνεχίζουν σήμερα, απόγονοί του!
Τα έσοδα του Ιδρύματος προέρχονται από τα ενοίκια των κτιρίων "Μπάγκειον" και "Μέγας Αλέξανδρος" της Ομονοίας. Ωστόσο, η κρίση και η υποβάθμιση κέντρου έχουν οδηγήσει στο να μην ενοικιάζονται καν όλα τα καταστήματα του ισογείου, ενώ οι όροφοι μένουν κενοί πάνω από 15 έτη και χρήζουν πλέον αποκαταστάσεων, που το ίδρυμα δεν μπορεί να καλύψει με τέτοια δεδομένα. Σχεδόν το 50% των εσόδων του ιδρύματος πηγαίνει σε φόρους, συμβάλλοντας έτσι στα υστερούντα κρατικά έσοδα, περιορίζοντας όμως τα διαθέσιμα ποσά για το έργο του.
Έστω και με αυτά τα οικονομικά δεδομένα το ίδρυμα συνεχίζει να βοηθάει οικονομικά πολλούς ηλικιωμένους και φτωχούς Ελλαδίτες και συμπατριώτες του Μπάγκα, να δίνει υποτροφίες σε φοιτητές που δεν έχουν τα μέσα, να προσφέρει σε νοσοκομεία (με πάγια εντολή του Μπάγκα, όπως έκανε και ο ίδιος εκτεταμένα) αλλά και σε επιλεγμένες δράσεις για τον Πολιτισμό και το Περιβάλλον.
Ορθότατες και υγιείς οι επιλογές δήμου και Ιδρύματος για τα κτίρια.
Απλά: Θα επικροτούσε και ο Πάγκας!
Πολυσήμαντη και πρότυπο υλοποίησης,
η χρήση από την Μπιενάλε της Αθήνας 2015-2017.
Η επιλογή να χρησιμοποιηθεί το κτίριο για μια τέτοια διοργάνωση ήταν πολύπλευρα ορθή και θετική. Αξίζουν συγχαρητήρια σε αυτόν που είχε την ιδέα, στο Μπάγκειο Ίδρυμα και στον δήμο Αθηναίων. Το να φτάσει ένα τέτοιο εγχείρημα από την καλή ιδέα στην άριστη πραγματοποίηση, συνήθως δεν είναι και τόσο απλό στην χώρα μας.
Η σημασία της επιλογής: Κτίρια σαν αυτό αποτελούν πολιτισμική και ιστορική κληρονομιά όλων των Ελλήνων. Πρέπει να ανοίγουν κατά το δυνατό και ειδικά προς τους νέους. Καμιά τέτοια κληρονομιά δεν τη σέβεσαι και δε σε ενδιαφέρει αν δεν τη ζεις στο σύνολό της και είσαι ένας κληρονόμος "στην απ' έξω". Έτσι κατανοείς και το τραγικό λάθος της καταστροφής του εσωτερικού των κτιρίων, που υπερτονίζουμε εδώ.Είναι σημαντικό ότι διατέθηκε ένα κτίριο πριν αποκατασταθεί, γιατί ακόμα και μετά από την καλύτερη αποκατάσταση πάντα χάνεται ένα μέρος της αυθεντικής αίσθησης.
Υπεύθυνη και έξυπνη χρήση: Ιδιωτική εταιρεία προσέφερε αφιλοκερδώς τον καθαρισμό των χώρων. Ήταν εμφανές στον επισκέπτη ότι λήφθηκαν στοχευμένα μέτρα ασφαλείας, υπήρξε μέριμνα για να μην φθαρεί στο ελάχιστο το κτίριο και στήθηκε ένα αξιοσημείωτο σύστημα φωτισμού που συνδύαζε πολύ επιτυχημένα τον τονισμό στοιχείων του κτιρίου με τις πρακτικές ανάγκες της διοργάνωσης. Όλα αυτά βασίστηκαν μάλλον σε προσφορές, ευστροφία και προσωπικό ενδιαφέρον ατόμων και όχι σε κάποιο χλιδάτο budget!
Ενδιαφέρουσα η αντίθεση δημιουργοί της σύγχρονης τέχνης να φιλοξενούνται σε τόσο κλασσικούς χώρους: Το παλιό και φθαρμένο αγκάλιασε το σύγχρονο. Το έργο "άντερ κονστράξιον" στον κεντρικό εξώστη και εικόνα του κτιρίου με όλα τα ρολά ανοιχτά και τα δωμάτια φωτισμένα το βράδυ, εξέπεμψαν ένα μήνυμα ελπίδας, ζωής και δημιουργικότητας, στην πλατεία, που μάλλον βρίσκεται στην χειρότερη φάση της διαχρονικά
Στην επίσκεψη της φωτογράφισης δύο σεφ μαγείρευαν στην υαλοσκεπή αίθουσα, στα πλαίσια του προγράμματος της ημέρας. Περίεργο κάπως αρχικά για τον γράφοντα, που άκουσε και δύο άλλους να σχολιάζουν τις... μυρωδιές! Όμως αυτό που γινόταν ήταν μάλλον επαινέσιμο και συγκινητικό. Χωρίς ίσως και οι ίδιοι οι σεφ να το έχουν αντιληφθεί πλήρως, αναβίωναν στο κτίριο κάτι από αυτά που γίνονταν εκεί στην αρχική του χρήση! Από τότε που και η κάθε καρέκλα σε αυτή την αίθουσα θα ήταν ένα κομψοτέχνημα...
Στις επίσημες σελίδες της Athens Biennale 2015 - 2017 θα βρείτε σειρές από εξαιρετικές φωτογραφίες (fb & website)
Τα λοιπά ομοιάζοντα ξενοδοχεία της Ομόνοιας
Η σημερινή κατάντια, μιας διαχρονικά όμορφης πλατείας.
Σε δεκάδες άρθρα αναμασάται ότι η απεχθής version της Ομόνοιας των αρχών του 2000, οφείλεται στην αλλαγή του σχήματος για συγκοινωνιακούς λόγους. Με το νέο σχήμα, η πλατεία έγινε ξανά απόλυτα προσβάσιμη και το συγκοινωνιακό χάος βελτιώθηκε κατά το μέγιστο δυνατό. Το πρόβλημα είναι το διακοσμητικό της ύφος, που είναι ψυχρό και άσχετο με την ιστορία, τη θέση της, την ζωή, τον κόσμο σε αυτή και το κάθε εποχής κτίριό της. Δεν φέρει κανένα "γοητευτικό" στοιχείο, όπως ήταν το πολυγωνικό συντριβάνι του 1960, που και αξιόλογο ήταν και έδενε με τα κτίρια όλων των εποχών (πιθανότατα μπορούσε να έχει διασωθεί στο νέο σχήμα, αλλά που να γλιτώσει πράγμα στην Ελλάδα). Δεν είναι δυνατόν να επιλέγονται σχέδια, που είναι καταφανές προ έγκρισης, ότι θα εμπνέουν ασέβεια στο χώρο και αποστροφή στους πολίτες. Σύγχρονου στυλ πλατείες και πρέπει και μπορούν να φτιαχτούν, αλλά αλλού. Θα πρέπει επιτέλους να καταλαβαίνουμε στην Ελλάδα τι κάνουμε και που και να ξεπεράσουμε τα εκτός τόπου και χρόνου, ομαδικά κόμπλεξ - νοοτροπίες, που οδηγούν σε τέτοια αποτελέσματα.
Επίλογος - Τα κτίρια "κρουαζιερόπλοια" της ζωής μας
Σαν δύο παλιά πολυτελή κρουαζιερόπλοια, αραγμένα στο κέντρο ενός μεγάλου λιμανιού, Μπάγκειον και Μέγας Αλέξανδρος, συνοδεύουν τις ζωές γενεών εκατομμυρίων Ελλήνων πάνω από 100 χρόνια. Πολλοί δεν γνωρίζαμε ότι τις βοηθούν κιόλας! Ας ελπίσουμε ότι θα διατηρηθούν τα αισιόδοξα δεδομένα του 2015-2016 για τα δύο κτίρια.
Δείτε ακόμη
Μπάγκειον Ίδρυμα
Βιογραφία του ευεργέτη Ιωάννη Πάγκα (Μπάγκα). Wikipedia.
Άρθρο για την πραγματικότητα της εποχής της διανόησης στο Μπάγκειον. Νίκος Τριανατφυλλίδης (LiFo).
ΠΗΓΕΣ & ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ
Η διαρρύθμιση του κτιρίου είναι τόσο καλή, που θα μπορούσε να καλύψει σειρά σημερινών χρήσεων με ελάχιστες παραποιήσεις. Το ίδιο βέβαια ισχύει για τα περισσότερα νεοκλασσικά, που ειδικά στο κέντρο των Αθηνών έχουν καταστραφεί τελείως ανόητα εσωτερικά, με ευθύνη ιδιοκτητών και επιστημόνων, ειδικά για πολυκαταστήματα (αγνοώντας ότι έτσι υποβαθμίζουν και την εμπορική αξία τους). Στο ισόγειο, καταστήματα και είσοδος στο ξενοδοχείο, με τη σκάλα αριστερά και ένα μικρό χώρο στο βάθος (πιθανώς αρχικά να υπήρχαν και μεγαλύτεροι ενιαίοι χώροι εκεί). Στους τρεις ορόφους τα ευρύχωρα δωμάτια αναπτύσσονται προς τις εξωτερικές όψεις, προς τα μέσα οι διάδρομοι σε σχήμα "Π" και πιο μέσα η εσωτερική υαλοσκεπής αίθουσα (όροφος Α').
Η μόνη επανάχρηση που δε θα μπορούσε να γίνει σήμερα με πλήρη διατήρηση αυτού του σχεδιασμού, είναι αυτή ως ξενοδοχείο, καθώς οι χώροι υγιεινής ήταν... κοινόχρηστοι ανά όροφο! Μαζί με τους βοηθητικούς είναι άριστα τοποθετημένοι στα "τυφλά" σημεία του κτιρίου.
Το κτίριο, όπως έχει καταγραφεί και στις μελέτες, διατηρείται πολύ καλά στατικά. Αυτή την αίσθηση σου δίνει και όταν απλά το επισκέπτεσαι. Αυτό σημαίνει ότι δόθηκε έμφαση σε αυτό από κατασκευής (υλικά, επιλογές σχεδίασης και δόμησης). Το σημείο, η βαριά πολυετής χρήση, οι περίοδοι εκτός χρήσης, θα μπορούσαν να έχουν συμβάλει σε χειρότερη κατάσταση στατικά και συνολικά αν η κατασκευή δεν ήταν καλή εξ' αρχής. Ωστόσο πρέπει να τονισθεί ότι ακόμα και σε περιόδους μη χρήσης λήφθηκαν μέτρα προστασίας, έγιναν μικρές παρεμβάσεις κατά το δυνατόν, ώστε το κτίριο να μην περιέλθει σε μη αναστρέψιμη κατάσταση (νέα γυάλινη οροφή με μονώσεις, επισκευές στέγης, διατήρηση όψεων, αποκατάσταση τοξοτών οροφών στον ανώτερο όροφο κ.α.).
 |
| Μπάγκειον: Μια από τις ορθές, στοχευμένες, προστατευτικές παρεμβάσεις προ αποκατάστασης. Αντικατάσταση σιδηροδοκών και συντήρηση της τοξωτής μη κεραμοσκεπούς οροφής στο χώρο του κλιμακοστασίου. Σημεία με επίπεδες στέγες σαν αυτό είναι από τα ελάχιστα προβληματικά των νεοκλασικών, λόγω των διαθέσιμων υλικών της εποχής. Μέσω της διάβρωσης ειδικά των επίπεδων στεγών προκαλούνται τεράστιες φθορές σε ελάχιστο χρόνο. Αν προστατεύονταν μόνο οι στέγες με πρόχειρες καλύψεις. μονώσεις ή επισκευές σαν αυτή, το γνήσιο εσωτερικό εκατοντάδων κτιρίων θα ήταν σε 100% επισκευάσιμο, ακόμα και μετά από δεκαετίες εγκατάλειψης. |
Παντού τοιχογραφίες και οροφογραφίες, ζητούμενο όχι που υπάρχουν, αλλά που δεν υπάρχουν!
Στο προηγούμενο άρθρο για τις άριστες μελέτες αποκατάστασης, που έχει δωρίσει το ίδρυμα Ωνάση, είχε αναφερθεί ότι "πρέπει να υπάρχουν πολλές οροφογραφίες επικαλυμμένες". Αυτό που διαπιστώνεις επισκεπτόμενος το κτίριο είναι κάτι πραγματικά συγκλονιστικό. Όχι μόνο υπάρχουν οροφογραφίες, υπάρχουν και τοιχογραφίες και το ζητούμενο ειδικά για το Μπάγκειο είναι, όχι που υπάρχουν, αλλά που δεν υπάρχουν! Ένα στοιχείο που εκτοξεύει την αξία του. Οι διάκοσμος προφανώς επιχρωματίστηκε νωρίς σε εποχές απαξίωσης του νεοκλασικισμού και λόγω διαβρώσεων (ίσως και το μόνο προβληματικό σημείο των νεοκλασικών λόγω των υλικών της εποχής).
Σχεδόν όλα τα ταβάνια, αλλά λιγότεροι τοίχοι έχουν αποξυστεί σε επιλεγμένα σημεία και φαίνεται ότι έχει ήδη γίνει μια πρώτη επιστημονική καταγραφή του διακόσμου. Ωστόσο αυτά που θα αποκαλυφθούν όταν γίνουν πλήρεις αφαιρέσεις επιχρωματισμών (π.χ. μορφές), μάλλον θα αποτελέσουν μια νέα μεγάλη έκπληξη. Τέτοιας υπερβολικής έκτασης και λεπτομέρειας διάκοσμος σίγουρα είναι έργο γνωστών ζωγράφων της εποχής και καθιστά το εσωτερικό του κτιρίου ύψιστης αξίας σε πανελλήνιο επίπεδο - χρήζον τεράστιας προσοχής. Η ικανοποιητική αποκατάσταση του διακόσμου αυτού ποσοτικά και ποιοτικά, θα είναι το σημαντικότερο, πιο χρονοβόρο και κοστοβόρο κομμάτι σε αυτό το κτίριο.
Σε πολλά σημεία (τοξωτά ταβάνια και ροζέτες φωτιστικών σε δωμάτια) έχουν μπει γύψινα μετά τους επιχρωματισμούς. Γύψινα μάλλον δεν υπήρχαν καθόλου στην αρχική μορφή (ή μόνο απλά διαχωριστικά).
 |
| Μπάγκειον - Ζωγραφικός διάκοσμος: Από τις οροφογραφίες που υπάρχουν σχεδόν παντού, όπως αποκαλύφθηκαν προ αποκατάστασης. |
 |
| Μπάγκειον - Ζωγραφικός διάκοσμος: Από τις οροφογραφίες που υπάρχουν σχεδόν παντού, όπως αποκαλύφθηκαν προ αποκατάστασης. |
 |
| Μπάγκειον - Ζωγραφικός διάκοσμος: Από τις οροφογραφίες που υπάρχουν σχεδόν παντού, όπως αποκαλύφθηκαν προ αποκατάστασης. |
 |
| Μπάγκειον - Ζωγραφικός διάκοσμος: Ζωγραφιστή ροζέτα πάνω σε παλαιότερη. |
 |
| Μπάγκειον - Ζωγραφικός διάκοσμος: Ενδεικτικό σημείο του μοτίβου στα τοξωτά ταβάνια. Μαζί με τους επιχρωματισμούς προστέθηκαν και γύψινα. |
 |
| Μπάγκειον - Ζωγραφικός διάκοσμος: Μια από τις μάλλον λίγες τοιχογραφίες, που αποκαλύφθηκαν στην πρώτη καταγραφή προ αποκατάστασης (σε σχέση με τις οροφογραφίες και σε σχέση με το τι πρέπει να υπάρχει). |
Τα δάπεδα
Στα περισσότερα σημεία σώζονται τα ξύλινα δάπεδα, που έχουν καλυφθεί με μοκέτες πλαστικά, νεότερα ξύλα κ.λ.π. στο παρελθόν. Αυτό τα εν μέρει τα προστάτεψε. Καλό θα ήταν αυτά να διατηρηθούν κατά το δυνατόν, ειδικά σε ένα τέτοιο κτίριο (κέντρο & Τσίλλερ), καθώς δεν είναι απλά πατώματα, είναι ένα σύστημα στρώσεων, με σπάνιες ξυλείες, είναι μνημεία των σημαντικότατων τεχνικών δόμησης της εποχής (εντυπωσιακή μεθοδολογία με υποτυπώδη σε σχέση με σήμερα υλικά). Για αυτό και γενικά δεν πρέπει να ξηλώνονται και αν ξηλωθούν τα υλικά τους να μην καταστρέφονται στα μπάζα ως είθισται.
Σε ότι αφορά δάπεδα με τσιμεντοπλακάκια, αποδεικνύεται αυτό που είχε υποτεθεί στο άλλο άρθρο ότι δηλ. έχουν γίνει πολλές αλλοιώσεις. Τσιμεντοπλακάκια στα πλατύσκαλα, μωσαϊκά στους διαδρόμους, ακόμα και τα μάρμαρα "σκάκι", μάλλον είναι όλα μεταγενέστερα. Παρ' όλα αυτά σε κάποια σημεία πρέπει να σώζονται, καλυμμένα ή μη, τα γνήσια τσιμεντοπλακάκια. Είναι ένα σημείο που πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα, να συντηρηθεί ότι υπάρχει και τουλάχιστο να καταγραφούν μοτίβα και χρώματα για το μέλλον (μπορεί να σώζονται και σε σχέδια).
Η σκάλα
Αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα εσωτερικής μαρμάρινης σκάλας με τη μοναδική τεχνική των συμπαγών μαρμάρων "στον αέρα" και τα αντίστοιχα "έξυπνα", πανέμορφα κιγκλιδώματα. Εδώ πρέπει να τονισθεί το μεγάλο πλάτος, το σημείο που την έβαλε ο Τσίλλερ και κυρίως το ότι πρέπει να φέρει καλυμμένο ζωγραφικό διάκοσμο στο κάτω μέρος της!
 |
| Μπάγκειον - σκάλα: Ισόγειο. |
 |
| Μπάγκειον - σκάλα: Ισόγειο. |
 |
| Μπάγκειον - σκάλα: Μεταξύ A' & B' ορόφων. |
 |
| Μπάγκειον - σκάλα: Μεταξύ Β' & Γ' ορόφων. |
 |
| Μπάγκειον - σκάλα: Μεταξύ Β' & Γ' ορόφων. |
 |
| Μπάγκειον - σκάλα: Γ' όροφος. |
 |
| Μπάγκειον - σκάλα: Λεπτομέρεια. |
 |
| Μπάγκειον - σκάλα: Λεπτομέρεια. |
Τα κεντρικά σημεία των διαδρόμων
Οι διάδρομοι σε σχήμα "Π", έχουν μεγαλύτερο εύρος στην πλευρά προς την πλατεία (βλ. πρόχειρο σχέδιο).
Αξιοσημείωτες είναι οι παραλλαγές του σημείου ανά όροφο:
- Στον Α': Όλες οι θύρες με καμάρες, επίκρανα "Ερμήδες" και τοξωτό ταβάνι.
- Στον B': Μια θύρα με καμάρα, απλά επίκρανα και επίπεδο ταβάνι.
- Στον Γ': Καμία θύρα με καμάρα, καθόλου επίκρανα και τοξωτό ταβάνι.
Οι παραλλαγές αυτές μειώνουν τη διακόσμηση προς τα πάνω κατ' επιλογή του Τσίλλερ, ενώ επίπεδο ταβάνι στον Β' και καθόλου επίκρανα στον Γ' όροφο, είναι πιθανότατα μεταγενέστερες αλλοιώσεις.
 |
| Μπάγκειον - κεντρικά σημεία διαδρόμων: Α' όροφος. |
 |
| Μπάγκειον - κεντρικά σημεία διαδρόμων: Β' όροφος. |
 |
| Μπάγκειον - κεντρικά σημεία διαδρόμων: Γ' όροφος. |
"Εν τη υαλοσκεπή, πολυτελεστάτη, μεγάλη αιθούση του Παγκείου"
Αρχιτεκτονικά: H
κεντρική κοινόχρηστη αίθουσα στον Α' όροφο, είναι τεράστιας
αρχιτεκτονικής αξίας, καθώς ελάχιστες τέτοιες κατασκευάστηκαν και
σώζονται στη χώρα μας. Στο κέντρο της οροφής της υπάρχει ένα μεγάλο
υαλοσκεπές τμήμα, από το οποίο και μέσω των περιμετρικά διαδοχικών θυρών
σε σχήμα καμάρας με τζάμια, διαχέεται φυσικός φωτισμός έως και τους
διαδρόμους. Στο υπόλοιπο τμήμα της οροφής, παρ' όλο που έχει βαφεί
πρόσφατα και μοιάζει νέο, κρύβονται οροφογραφίες. Πρόσφατα η γυάλινη
οροφή αντικαταστάθηκε με μια απλή νέα, ενώ το υπόλοιπο τμήμα έχει
καλυφθεί με μονωτικά, καθώς η αίθουσα παρουσίασε ιδιαίτερη διάβρωση. Δεν
γνωρίζουμε αν έχουν καταγραφεί το σχέδιο, οι τεχνικές ή έχουν φυλαχθεί
κομμάτια της παλιάς γνήσιας οροφής, η οποία μάλλον θα ήταν κάτι πιο
περίτεχνο και αξιόλογο, από αυτό που υπάρχει σήμερα.
Χρήσεις διαχρονικά: Στα αρχεία τύπου δεν βρέθηκαν αναφορές για την αίθουσα στην πρώτη δεκαπεντία. Εξ' αυτού και λόγω εγγύτητας στα δωμάτια μάλλον χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά για τις ανάγκες του ξενοδοχείου (σαλόνι ή τραπεζαρία) και ως χώρος περιορισμένων εκδηλώσεων και βασικών εορτών για τους ενοίκους. Πιθανότατα μετά το 1910 να άρχισε να διατίθεται σε συλλόγους ιδιώτες, αλλά και πάλι μάλλον περιορισμένα (ήπια, σε γνωστούς των διαχειριστών κ.λ.π).
 |
| Μπάγκειον - υαλοσκεπής, κεντρική, "μεγάλη αίθουσα": Λήψη από τη θύρα του δωματίου με τον μεγάλο εξώστη επί της πλατείας. |
 |
| Μπάγκειον - υαλοσκεπής, κεντρική, "μεγάλη αίθουσα". |
 |
| Μπάγκειον - υαλοσκεπής, κεντρική, "μεγάλη αίθουσα": Φουρουσάκια περιμετρικά. |
 |
| Μπάγκειον - υαλοσκεπής, κεντρική, "μεγάλη αίθουσα": 1. Αποκάλυψη ενός πολύ μικρού κομματιού του διακόσμου στην οροφή σε καταγραφή προ της αποκατάστασης. 2. Τοιχογραφίες και ένα από τα λίγα σημεία που διακρίνεται ότι ακόμα και οι κορνίζες στις καμάρες ήταν ζωγραφισμένες! |
 |
| Μπάγκειον - υαλοσκεπής, κεντρική, "μεγάλη αίθουσα": Η νέα οροφή με μονωτικά δεξιά και αριστερά μετά από μια αρκετά πρόσφατη παρέμβαση προστασίας. Διακρίνονται τα παράθυρα των διαδρόμων των Β' και Γ' ορόφων σε σχήμα "Π". Μέσω της γυάλινης οροφής και των θυρών με τζάμια της αίθουσας, περνούσε φυσικός φωτισμός και στον διάδρομο του Α' ορόφου. Προσέξτε το μέγεθος της πόρτας που από βοηθητικούς χώρους οδηγεί στο αφανές από έξω - μη κεραμοσκεπές, τμήμα της στέγης. |
Οι καθρέφτες
Αποτελούν μάλλον το μόνο στοιχείο επίπλωσης που σώζεται από την αυθεντική χρήση ως ξενοδοχείο (εκτός και αν το ίδρυμα μερίμνησε να φυλάξει και άλλα). Απλοί καθρέπτες υπάρχουν και στα πλατύσκαλα, αλλά οι 2 σημαντικοί βρίσκονται στην ρεσεψιόν και στην κεντρική αίθουσα. Η αξία τους συνίσταται όχι μόνο στην σχεδίαση, αλλά πιο πολύ στο ότι είναι 2 στοιχεία επίπλωσης, που μάλλον υπήρχαν εξ' αρχής σε αυτό το κτίριο. Έχουν διακοσμητικές επιλογές του Θεόφιλου Χάνσεν (που σχεδίαζε έπιπλα βλ. άρθρο), στο στυλ του Τσίλλερ, που έφτιαξε το Μπάγκειον. Έτσι η πιθανότητα να είναι έργα του Τσίλλερ, φτιαγμένα στην Ελλάδα, είναι μεγάλη. Αντικείμενα με αυτά τα δεδομένα σπανίζουν, καθώς καταστράφηκαν μαζικά ή όσα υπάρχουν είναι άγνωστο αν και από ποιο ελληνικό κτίριο, προήλθαν. Μετά το 2013 το γυαλί αυτού της κεντρικής αίθουσας έσπασε. Και μόνο ότι υπάρχουν εκεί ακόμα είναι άξιον απορίας και το ίδρυμα, που προς τιμήν του τους διαφύλαξε, θα πρέπει να τους προστατέψει ακόμα και από την προσέγγιση, μέχρι να διαπιστωθεί αν ισχύουν απόλυτα τα προναφερθέντα και να συντηρηθούν από ειδικούς επιστήμονες.
Καθρέφτες αναφέρεται ότι υπήρχαν και στο κατάστημα του υπογείου. Φαίνεται ότι ήταν αγαπημένο στοιχείο σε χώρους εστίασης - διασκέδασης. Να υπενθυμίσουμε και τους τεράστιους καθρέφτες με τις Σφίγγες - σήματα κατατεθέντα του "Νέον" απέναντι από το Μπάγκειον, που είναι άγνωστο που και αν υπάρχουν (σύμφωνα με πληροφορίες του γράφοντα υπάρχουν κάπου πακεταρισμένοι, παν-άσχετη και κιτς η διακόσμηση του χώρου σήμερα)
 |
| Μπάγκειον - Ο καθρέφτης στην υαλοσκεπή αίθουσα. |
 |
| Μπάγκειον - Ο καθρέφτης στην υαλοσκεπή αίθουσα. |
 |
| Μπάγκειον - Ο καθρέφτης στην υαλοσκεπή αίθουσα. |
 |
| Μπάγκειον - Ο καθρέφτης στη ρεσεψιόν. |
 |
| Μπάγκειον - Ο καθρέφτης στη ρεσεψιόν. |
 |
| Μπάγκειον - Ο καθρέφτης στη ρεσεψιόν. |
 |
| Μπάγκειον - Ο καθρέφτης στη ρεσεψιόν. |
 |
| Μπάγκειον - Ο καθρέφτης στη ρεσεψιόν. |
 |
| Μπάγκειον - Ο καθρέφτης στη ρεσεψιόν. |
Άλλα ενδιαφέροντα διακοσμητικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία
Επίκρανα με κεφαλές του Ερμή: Στην υαλοσκεπή αίθουσα και σε άλλα κεντρικά σημεία.
Καμάρες: Εκτενής χρήση εξωτερικά στα καταστήματα και εσωτερικά κυρίως πέριξ της κεντρικής αίθουσας με τις πανέμορφες αντίστοιχες κορνίζες, που είναι επίσης ζωγραφισμένες!
Τοξωτά ταβάνια: Πάρα πολλά κυρίως σε κεντρικά σημεία των διαδρόμων. Συνηθισμένα μόνο σε μεγάλα, ευρείας χρήσης κτίρια ή σε πολυτελέστατες ιδιωτικές οικίες της εποχής.
Σύστημα θέρμανσης: Μάλλον δεν τοποθετήθηκε εξ' αρχής. Ωστόσο και με αυτό να ισχύει, θέρμανση πρέπει να μπήκε πολύ γρήγορα μετά την κατασκευή το 1890, περί το 1900 και τα πολύ καλά σωζόμενα σώματα να είναι από τότε. Σε όποια αποκατάσταση θα πρέπει να συντηρηθούν και φυλαχθούν μερικά μέσα στο ίδιο το κτίριο... Επίσης θα πρέπει να προσεχθεί και να διασωθεί οτιδήποτε μη προσβάσιμο και τυχόν ενδιαφέρον από λεβητοστάσια κ.λ.π.
Εσωτερικές δίφυλλες πόρτες: Γενική συνήθεια τότε. Το Μπάγκειο έχει δεκάδες εσωτερικές δίφυλλες πόρτες εισόδου στα δωμάτια και σύνδεσης μεταξύ τους (αρχικές ή ελαφρά μεταγενέστερες), οι οποίες μπορούν να συντηρηθούν άριστα σήμερα και να μην αντικατασταθούν ως κακώς είθισται.
Ρολά: Σε αντίθεση με το μέγας Αλέξανδρος, το Μπάγκειον έχει ρολά. Παρ' ότι Τσίλλερ ήταν μάλλον και ο πρώτος που άρχισε να βάζει ρολά σε νεοκλασσικά και τα σημερινά ρολά του Μπάγκειον είναι παμπάλαια, από τα ντοκουμέντα προκύπτει ότι αρχικά είχε παραθυρόφυλλα με γρίλιες. Τα ρολά πρέπει να μπήκαν κάπου γύρω στο 1920 - 1930, (ίσως και με επίβλεψη ή σε προηγούμενα σχέδια του Τσίλλερ, που πέθανε το 1923). Έχει ενδιαφέρον και η αισθητικά επιτυχής εφαρμογή των ρολών στο εσωτερικό.
Ιδιαίτερα παράθυρα προς τον ακάλυπτο χώρο: Τα παράθυρα (τζάμια) , πάνω από το υαλοσκεπές αίθριο, παρουσιάζουν ενδιαφέρον στο πως κλείνουν το ένα ως προς το άλλο με καμπύλες και φέρουν αυθεντικά παλιά χερούλια (βλ. φωτογραφία). Εκ κατασκευής ή ελαφρά μεταγενέστερα, παρουσιάζουν ενδιαφέρον και είναι σε κατάσταση που μπορούν να συντηρηθούν και να μην αντικατασταθούν.
Κεντρικοί εξώστες με σπάνια φουρούσια: Υπάρχουν δύο μεγάλοι εξώστες, αξιοσημείωτα λιτής διακόσμησης και αυστηρής αίσθησης, ένας επί της πλατείας και ένας επί της οδού Αθηνάς. Οι εξώστες φέρουν σπάνια - ιδιαίτερα φουρούσια, που κρύβονται από τα στέγαστρα των ισογείων καταστημάτων.
Οκτώ μικρά κοίλα μπαλκονάκια στη γωνία και τις άκρες: "Περιέχουν" τις Καρυάτιδες στον Α' όροφο και στηρίζονται από αυτές στον Β' και "σπάνε" ως σύνολα την χρηστική μονοτονία της εξωτερικής φόρμας του κτιρίου. Ταυτόχρονα όλα τα υπόλοιπα ανοίγματα στους Α' και Β' ορόφους είναι πλήρη ύψους, με μπαλκονόπορτες και επιτοίχιο προστατευτικό κιγκλίδωμα εξώστη. Έτσι, λόγω και των μεγεθών καλύπτεται επαρκώς και σε αυτά τα ανοίγματα, η απουσία μεγαλύτερων εξωστών.
Στέγαστρα καταστηματων ισογείου: Οι περίτεχνες μεταλλικές μαρκίζες δεν υπήρχαν εξ' αρχής και τοποθετήθηκαν στο διάστημα ~1905 - 1915. Αρχικά υπήρχε μόνο μια τέντα πάνω από τη θύρα εισόδου.
Υπερυψωμένη είσοδος: Μια σύντομη μαρμαρόσκαλα οδηγεί στον υπερυψωμένο χώρο της ρεσεψιόν (διάφοροι λόγοι).
Η επιγραφή "Μπάγκειον": Πιθανότατα είναι γνήσια από τις αρχές του 1900 (ίσως ορειχάλκινη).
 |
| Μπάγκειον - Επίκρανο με κεφαλή του Ερμή. |
 |
| Μπάγκειον - Επίκρανο με κεφαλή του Ερμή. |
 |
| Μπάγκειον - Διαδοχικά επίκρανα με κεφαλή του Ερμή. |
 |
| Μπάγκειον - Παράθυρα του διαδρόμου, προς τον ακάλυπτο χώρο, πάνω από την υαλοσκεπή αίθουσα. Αρχικά ή από αλλαγές περί το 1920. Πάνω δεξιά προσέξτε τις καμπύλες στο σημείο ένωσης των 2 φύλλων και το γνήσιο χερούλι. Κουφώματα σαν αυτά πετιούνται στα μπάζα στις περισσότερες αποκαταστάσεις και δεν καταγράφονται καν. |
 |
| Μπάγκειον - 1. Μια από τις πολλές δίφυλλες πόρτες των δωματίων, που είναι όλες σε άριστη κατάσταση και μπορούν να γίνουν σαν καινούργιες στην εποχή μας (πετάγονται συνήθως). 2. Ένα από τα λίγα σημεία που σώζονται ξύλινα διαχωριστικά στους τοίχους, άλλο ένα στοιχείο που "τρώει η μαρμάγκα" στις αποκαταστάσεις. 3. Πολλές ροζέτες όπως αυτή είναι νεότερα κακέκτυπα και τοποθετήθηκαν πάνω στις αρχικά ζωγραφιστές. |
 |
| Μπάγκειον - Οι εξώστες με τις Καρυάτιδες. |
 |
| Μπάγκειον - Η υπερυψωμένη είσοδος (ρεσεψιόν). |
Χαμένα στοιχεία
Κεντρική θύρα: Η αυθεντική μάλλον δε σώζεται και είναι αβέβαιο αν ήταν τυπική ξύλινη της εποχής.
Γυάλινη οροφή αιθρίου: 'Αγνωστο αν με όποιον τρόπο υπάρχει κάπου το σχέδιο της γνήσιας, που σίγουρα δεν θα ήταν κάτι σημερινού τύπου.
Οι τοίχοι πάνω από την γυάλινη οροφή: Το υαλοσκεπές αίθριο βρίσκεται στον Α' όροφο. Στους Β' και Γ', πολλά παράθυρα των διαδρόμων σε σχήμα "Π" βλέπουν στον κενό αστέγαστο χώρο, πάνω από την γυάλινη οροφή. Σήμερα σε αυτούς τους τοίχους φαίνεται η λιθοδομή. Αυτοί οι τοίχοι μάλλον θα έφεραν λιτή διακόσμηση και φυσικά ήταν κανονικά σοβατισμένοι.
Ακροκέραμα: Αποκατεστημένα και πιθανώς όχι τα γνήσια και το αρχικό σχέδιο. (ένα από τα πολλά θλιβερά γενικώς στις αποκαταστάσεις είναι ότι τοποθετούνται ακροκέραμα "ότι λάχει").
Πήλινοι αεραγωγοί ή καπνοδόχοι στη στέγη: Στοιχείο που υπήρχε στο παλαιότερο κτίριο της 3ης Σεπτεμβρίου (σώζονται λίγοι εκεί) και επαναλήφθηκε στα Πλάζα και Μπάγκειον του Τσίλλερ. Πιθανώς και μόνο διακοσμητικοί, φαίνεται ότι αφαιρέθηκαν λίγο πριν ή μετά το 1940.
Παραστάσεις στα διαδοχικά πορφυρά πλαίσια του ανώτερου ορόφου: Στα ντοκουμέντα διακρίνεται ότι υπήρχαν τοιχογραφίες ή "ανάγλυφες" παραστάσεις και όχι το σημερινό πορφυρό χρώμα. Πρέπει να απλοποιήθηκαν λόγω σημείου - φθοράς και εποχής, ταυτόχρονα με την προσθήκη - αντιγραφή του ορόφου στο Μ. Αλέξανδρος, μετά το 1920. Δεν βρέθηκε αναφορά για αυτό κάπου.
Μπάγκειον Ίδρυμα: Πάνω από 100 χρόνια προσφοράς στη γραμμή Μπάγκα για έργα «εθνωφελή και φιλάνθρωπα».
Ο ίδιος ο Πάγκας μερίμνησε ώστε το ίδρυμα να έχει χαρακτηριστικά που να το προστατεύουν από οτιδήποτε εκτός του σκοπού του και να του παρέχουν διεξόδους να επιβιώνει και να συνεχίζει να προσφέρει ακόμη, ~120 χρόνια μετά, σε μια εποχή με τελείως άλλα δεδομένα!
Μέλη της Μπαγκείου Επιτροπής είναι ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, ο εκάστοτε υπουργός Εξωτερικών, ο υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, ο διοικητής της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας, ενώ ισόβιο μέλος είχε ονομάσει ο Μπάγκας τον έμπιστό του, αργότερα διατελέσαντα Πρωθυπουργό Στέφανο Δραγούμη, τα χρέη του οποίου συνεχίζουν σήμερα, απόγονοί του!
Τα έσοδα του Ιδρύματος προέρχονται από τα ενοίκια των κτιρίων "Μπάγκειον" και "Μέγας Αλέξανδρος" της Ομονοίας. Ωστόσο, η κρίση και η υποβάθμιση κέντρου έχουν οδηγήσει στο να μην ενοικιάζονται καν όλα τα καταστήματα του ισογείου, ενώ οι όροφοι μένουν κενοί πάνω από 15 έτη και χρήζουν πλέον αποκαταστάσεων, που το ίδρυμα δεν μπορεί να καλύψει με τέτοια δεδομένα. Σχεδόν το 50% των εσόδων του ιδρύματος πηγαίνει σε φόρους, συμβάλλοντας έτσι στα υστερούντα κρατικά έσοδα, περιορίζοντας όμως τα διαθέσιμα ποσά για το έργο του.
Έστω και με αυτά τα οικονομικά δεδομένα το ίδρυμα συνεχίζει να βοηθάει οικονομικά πολλούς ηλικιωμένους και φτωχούς Ελλαδίτες και συμπατριώτες του Μπάγκα, να δίνει υποτροφίες σε φοιτητές που δεν έχουν τα μέσα, να προσφέρει σε νοσοκομεία (με πάγια εντολή του Μπάγκα, όπως έκανε και ο ίδιος εκτεταμένα) αλλά και σε επιλεγμένες δράσεις για τον Πολιτισμό και το Περιβάλλον.
Ορθότατες και υγιείς οι επιλογές δήμου και Ιδρύματος για τα κτίρια.
Απλά: Θα επικροτούσε και ο Πάγκας!
Με τα παραπάνω εν ισχύ, Μπάγκειο Ίδρυμα και δήμος Αθηναίων έχουν ήδη δουλέψει για το μέλλον των κτιρίων, επιλέγοντας την αντικειμενικά βέλτιστη λύση για αυτά.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα θα παραχωρηθούν προς χρήση στο δήμο Αθηναίων για 12- 15 έτη. Έτσι θα αποκατασταθούν μέσω ΕΣΠΑ και όπως γράφτηκε θα επαναλειτουργήσουν ως κέντρα ανάπτυξης νεανικής επιχειρηματικότητας. Τα ισόγεια καταστήματα θα συνεχίσουν να ενοικιάζονται από το ίδρυμα για το έργο του.
Οι μελέτες αποκατάστασης που δώρισε το ίδρυμα Ωνάση στο δήμο αποτελούν υποδείγματα σύγχρονης, μη καταστροφικής, απαλλαγμένης συμφερόντων αποκατάστασης ("STUDIO75 - ΓΡAΦΕΙΟ'75 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ Α.Ε."). Σχετικό άρθρο εδώ. (δημοσίευση 11/15, σύνταξη μήνες πριν, με πολλά στοιχεία να αποδεικνύονται ορθά, χωρίς να έχει προηγηθεί επίσκεψη στο κτίριο).
Φαίνεται πως αυτή η σύμπραξη - λύση είναι πολύπλευρα η ορθότερη επιλογή και συνάδει με τις επιθυμίες, ακόμα και με την ίδια την προσωπικότητα του ευεργέτη, νέου επιχειρηματία της εποχής του, που ξεκίνησε εκ του μηδενός! Διασώζει τα κτίρια που αφορούν όχι μόνο τους δημότες Αθηναίων, αλλά όλους τους Έλληνες, τα ανοίγει στους πολίτες και στην κοινωνία για την οποία δωρήθηκαν και στηρίζει ένα εκ δημιουργίας "πεντακάθαρο", ιστορικό ίδρυμα με ανεκτίμητη πλέον προσφορά χρονικά και ποιοτικά. Έτσι αξίζει να δοθούν συγχαρητήρια σε όσους μεριμνούν για όλα αυτά και στο ίδρυμα και στον δήμο Αθηναίων (που σχολιάστηκε αρνητικά εδώ για την περίπτωση της "βίλας Αμαλίας")
Σύμφωνα με δημοσιεύματα θα παραχωρηθούν προς χρήση στο δήμο Αθηναίων για 12- 15 έτη. Έτσι θα αποκατασταθούν μέσω ΕΣΠΑ και όπως γράφτηκε θα επαναλειτουργήσουν ως κέντρα ανάπτυξης νεανικής επιχειρηματικότητας. Τα ισόγεια καταστήματα θα συνεχίσουν να ενοικιάζονται από το ίδρυμα για το έργο του.
Οι μελέτες αποκατάστασης που δώρισε το ίδρυμα Ωνάση στο δήμο αποτελούν υποδείγματα σύγχρονης, μη καταστροφικής, απαλλαγμένης συμφερόντων αποκατάστασης ("STUDIO75 - ΓΡAΦΕΙΟ'75 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ Α.Ε."). Σχετικό άρθρο εδώ. (δημοσίευση 11/15, σύνταξη μήνες πριν, με πολλά στοιχεία να αποδεικνύονται ορθά, χωρίς να έχει προηγηθεί επίσκεψη στο κτίριο).
Φαίνεται πως αυτή η σύμπραξη - λύση είναι πολύπλευρα η ορθότερη επιλογή και συνάδει με τις επιθυμίες, ακόμα και με την ίδια την προσωπικότητα του ευεργέτη, νέου επιχειρηματία της εποχής του, που ξεκίνησε εκ του μηδενός! Διασώζει τα κτίρια που αφορούν όχι μόνο τους δημότες Αθηναίων, αλλά όλους τους Έλληνες, τα ανοίγει στους πολίτες και στην κοινωνία για την οποία δωρήθηκαν και στηρίζει ένα εκ δημιουργίας "πεντακάθαρο", ιστορικό ίδρυμα με ανεκτίμητη πλέον προσφορά χρονικά και ποιοτικά. Έτσι αξίζει να δοθούν συγχαρητήρια σε όσους μεριμνούν για όλα αυτά και στο ίδρυμα και στον δήμο Αθηναίων (που σχολιάστηκε αρνητικά εδώ για την περίπτωση της "βίλας Αμαλίας")
η χρήση από την Μπιενάλε της Αθήνας 2015-2017.
Η επιλογή να χρησιμοποιηθεί το κτίριο για μια τέτοια διοργάνωση ήταν πολύπλευρα ορθή και θετική. Αξίζουν συγχαρητήρια σε αυτόν που είχε την ιδέα, στο Μπάγκειο Ίδρυμα και στον δήμο Αθηναίων. Το να φτάσει ένα τέτοιο εγχείρημα από την καλή ιδέα στην άριστη πραγματοποίηση, συνήθως δεν είναι και τόσο απλό στην χώρα μας.
Η σημασία της επιλογής: Κτίρια σαν αυτό αποτελούν πολιτισμική και ιστορική κληρονομιά όλων των Ελλήνων. Πρέπει να ανοίγουν κατά το δυνατό και ειδικά προς τους νέους. Καμιά τέτοια κληρονομιά δεν τη σέβεσαι και δε σε ενδιαφέρει αν δεν τη ζεις στο σύνολό της και είσαι ένας κληρονόμος "στην απ' έξω". Έτσι κατανοείς και το τραγικό λάθος της καταστροφής του εσωτερικού των κτιρίων, που υπερτονίζουμε εδώ.Είναι σημαντικό ότι διατέθηκε ένα κτίριο πριν αποκατασταθεί, γιατί ακόμα και μετά από την καλύτερη αποκατάσταση πάντα χάνεται ένα μέρος της αυθεντικής αίσθησης.
Υπεύθυνη και έξυπνη χρήση: Ιδιωτική εταιρεία προσέφερε αφιλοκερδώς τον καθαρισμό των χώρων. Ήταν εμφανές στον επισκέπτη ότι λήφθηκαν στοχευμένα μέτρα ασφαλείας, υπήρξε μέριμνα για να μην φθαρεί στο ελάχιστο το κτίριο και στήθηκε ένα αξιοσημείωτο σύστημα φωτισμού που συνδύαζε πολύ επιτυχημένα τον τονισμό στοιχείων του κτιρίου με τις πρακτικές ανάγκες της διοργάνωσης. Όλα αυτά βασίστηκαν μάλλον σε προσφορές, ευστροφία και προσωπικό ενδιαφέρον ατόμων και όχι σε κάποιο χλιδάτο budget!
Ενδιαφέρουσα η αντίθεση δημιουργοί της σύγχρονης τέχνης να φιλοξενούνται σε τόσο κλασσικούς χώρους: Το παλιό και φθαρμένο αγκάλιασε το σύγχρονο. Το έργο "άντερ κονστράξιον" στον κεντρικό εξώστη και εικόνα του κτιρίου με όλα τα ρολά ανοιχτά και τα δωμάτια φωτισμένα το βράδυ, εξέπεμψαν ένα μήνυμα ελπίδας, ζωής και δημιουργικότητας, στην πλατεία, που μάλλον βρίσκεται στην χειρότερη φάση της διαχρονικά
Στην επίσκεψη της φωτογράφισης δύο σεφ μαγείρευαν στην υαλοσκεπή αίθουσα, στα πλαίσια του προγράμματος της ημέρας. Περίεργο κάπως αρχικά για τον γράφοντα, που άκουσε και δύο άλλους να σχολιάζουν τις... μυρωδιές! Όμως αυτό που γινόταν ήταν μάλλον επαινέσιμο και συγκινητικό. Χωρίς ίσως και οι ίδιοι οι σεφ να το έχουν αντιληφθεί πλήρως, αναβίωναν στο κτίριο κάτι από αυτά που γίνονταν εκεί στην αρχική του χρήση! Από τότε που και η κάθε καρέκλα σε αυτή την αίθουσα θα ήταν ένα κομψοτέχνημα...
Στις επίσημες σελίδες της Athens Biennale 2015 - 2017 θα βρείτε σειρές από εξαιρετικές φωτογραφίες (fb & website)
 |
| Μπάγκειον, Athens Biennale 2015 - 2017: To εξαιρετικά εκτελεσμένο έργο ομάδας δημιουργών "άντερ κονστράξιον" (under construction) από τον κεντρικό εξώστη, εκπέμπει στους περαστικούς μηνύματα ελπίδας, και δημιουργικότητας. |
 |
| Μπάγκειον, Athens Biennale 2015 - 2017: To εξαιρετικά εκτελεσμένο έργο ομάδας δημιουργών "άντερ κονστράξιον" (under construction) από τον κεντρικό εξώστη, εκπέμπει στους περαστικούς μηνύματα ελπίδας, και δημιουργικότητας. |
 |
| Μπάγκειον, Athens Biennale 2015 - 2017: Ένα από τα μεγαλύτερα δωμάτια. Ενδεικτικό της επιμέλειας με την οποία χρησιμοποιήθηκαν και όλα τα άλλα, τα περισσότερο εκθεσιακά, από την διοργάνωση. |
 |
| Στην επίσκεψη της φωτογράφισης 2 σεφ μαγείρευαν στην κεντρική υαλοσκεπή αίθουσα. Περίεργο κάπως αρχικά για τους εκτός, αλλά αυτό που γινόταν ήταν μάλλον επαινέσιμο και συγκινητικό. Χωρίς ίσως και οι ίδιοι οι σεφ να το έχουν συλλάβει και απλά στα πλαίσια της σύγχρονης εκδήλωσης, αναβίωναν στο κτίριο κάτι από αυτά που γίνονταν εκεί στην αρχική του χρήση! |
Τα λοιπά ομοιάζοντα ξενοδοχεία της Ομόνοιας
- Το κτίριο στη γωνία με την 3ης Σεπτεμβρίου (αρχές δεκ. 1870 - αρχιτέκτων, ιδιοκτήτης άγνωστοι), που χρησιμοποιήθηκε ως παράρτημα του Μπαγκείου (στις αρχές δεκ. 1900) και διαφέρει αρκετά από τα υπόλοιπα τρία.
- Το κατεδαφισμένο Μέγαρο Μιχαήλ Πούλου, (1885 - Ernst Ziller), ξενοδοχείον της Γερμανίας (~1892 - 1899), Ξενοδοχείον Πλαζα - Plaza (στις δεκ. 1930 & 1940), στη συμβολή με την Πανεπιστημίου. Είναι το τρίτο που ομοίαζε υπερβολικά με τα δύο σωζόμενα του Πάγκα. Το κτίριο του αναγνωρισμένου αρχιτέκτονα Θουκυδίδη Βαλεντή, που το 1958 αντικατέστησε το Plaza θεωρείται πρωτοποριακό και έχει προταθεί ως νεότερο μνημείο! Ας το κρίνουν οι ειδικότεροι. Το σίγουρο είναι ότι θα έπρεπε να έχει κτιστεί κάπου αλλού και όχι με καταστροφή του Plaza και του προϋπάρχοντος, σημαντικότερου νεοκλασικού συνόλου, μιας τόσο κεντρικής πλατείας πρωτεύουσας. Μπορεί σήμερα να είναι ενδιαφέρον για τους ειδικούς, αλλά είναι τουλάχιστον αδιάφορο για τον κόσμο, εν αντιθέσει με τα νεοκλασικά και αυτό σημαίνει πολλά.
- To "Μέγας Αλέξανδρος" (1889 - Ernst Ziller), σην άλλη γωνία της οδού Αθηνάς, φτιάχτηκε αρχικά για κατοικία του Πάγκα και μετατράπηκε σε ξενοδοχείο το 1889. Τριώροφο με μπαλούστρα και αγάλματα στην επίστεψη αρχικά, απέκτησε μετά το 1920 έναν επιπλέον όροφο στο στυλ του αντίστοιχου του Μπαγκείου.
Η ενδιαφέρουσα αλληλεπίδραση των ομοιαζόντων
Το πως ακριβώς όλα αυτά τα κτίρια της Ομόνοιας έφεραν βασικά ή πολλά κοινά στοιχεία είναι κάτι που δε βρέθηκε να έχει ερευνηθεί επαρκώς και μπορούν να υποτεθούν πολλά. Αν το κτίριο στη γωνία με την 3ης Σεπτεμβρίου (αρχές δεκ. 1870) δεν είναι του Τσίλλερ, αυτός το ακολούθησε ως προς τη γενική φόρμα και την χρήση επιλεγμένων διακοσμήσεων, πριν φτιάξει τα τρία δικά του. Ειδικά σε ότι αφορά το Μπάγκειον (1890 - 1894) αξίζει να αναφερθεί ότι δεν πήρε στοιχεία μόνο από το διπλανό αρχικά τριώροφο Μέγας Αλέξανδρος (1889), αλλά και από το Πλάζα (1885) ως προς τον ανώτερο όροφο.
 |
| Το ξενοδοχείο Μέγας Αλέξανδρος, αρχικά κατοικία του Μπάγκα. Ο ανώτερος όροφος προστέθηκε μετά το κτίσιμο του Μπαγκείου, στο ίδιο στυλ, αντικαθιστώντας μπαλούστρα και αγάλματα. |
 |
| Το κτίριο του 1870, στην γωνία με την 3ης Σεπτεμβρίου, που χρησιμοποιήθηκε ως παράρτημα του ξενοδοχείου Μπάγκειον. Λήψη μέσα από τα σφραγισμένα τζάμια του Μπαγκείου. |
 |
| Ξενοδοχείον Πλάζα (Plaza) στη συμβολή της Ομόνοιας με την Πανεπιστημίου - Τα 2 "κομψοτεχνήματα" που αντικατέστησαν το ξενοδοχείο και το διπλανό κτίριο της Σταδίου με τα αγάλματα. Το αριστερό κτίριο, έργο του κορυφαίου αρχιτέκτονα Βαλεντή, προτάθηκε ως μνημείο. Οι ειδικότεροι θα το κρίνουν. Εδώ επισημαίνουμε ότι απλά έπρεπε να κτιστεί αλλού και όχι με καταστροφή του νεοκλασσικού συνόλου της Ομονοίας. |
 |
| Μπάγκειον - Η θέα προς την οδό Αθηνάς και την πλατεία Ομονοίας, από τα γωνιακά παράθυρα με τις Καρυάτιδες (Μέγας Αλέξανδρος & παράρτημα Μπαγκείου). |
Η σημερινή κατάντια, μιας διαχρονικά όμορφης πλατείας.
Η Ομόνοια πάντα αντικατόπτριζε την γενικότερη κατάσταση...
Σε δεκάδες άρθρα αναμασάται ότι η απεχθής version της Ομόνοιας των αρχών του 2000, οφείλεται στην αλλαγή του σχήματος για συγκοινωνιακούς λόγους. Με το νέο σχήμα, η πλατεία έγινε ξανά απόλυτα προσβάσιμη και το συγκοινωνιακό χάος βελτιώθηκε κατά το μέγιστο δυνατό. Το πρόβλημα είναι το διακοσμητικό της ύφος, που είναι ψυχρό και άσχετο με την ιστορία, τη θέση της, την ζωή, τον κόσμο σε αυτή και το κάθε εποχής κτίριό της. Δεν φέρει κανένα "γοητευτικό" στοιχείο, όπως ήταν το πολυγωνικό συντριβάνι του 1960, που και αξιόλογο ήταν και έδενε με τα κτίρια όλων των εποχών (πιθανότατα μπορούσε να έχει διασωθεί στο νέο σχήμα, αλλά που να γλιτώσει πράγμα στην Ελλάδα). Δεν είναι δυνατόν να επιλέγονται σχέδια, που είναι καταφανές προ έγκρισης, ότι θα εμπνέουν ασέβεια στο χώρο και αποστροφή στους πολίτες. Σύγχρονου στυλ πλατείες και πρέπει και μπορούν να φτιαχτούν, αλλά αλλού. Θα πρέπει επιτέλους να καταλαβαίνουμε στην Ελλάδα τι κάνουμε και που και να ξεπεράσουμε τα εκτός τόπου και χρόνου, ομαδικά κόμπλεξ - νοοτροπίες, που οδηγούν σε τέτοια αποτελέσματα.
 |
| Μπάγκειον - Η θέα προς την πλατεία Ομονοίας. |
Επίλογος - Τα κτίρια "κρουαζιερόπλοια" της ζωής μας
Σαν δύο παλιά πολυτελή κρουαζιερόπλοια, αραγμένα στο κέντρο ενός μεγάλου λιμανιού, Μπάγκειον και Μέγας Αλέξανδρος, συνοδεύουν τις ζωές γενεών εκατομμυρίων Ελλήνων πάνω από 100 χρόνια. Πολλοί δεν γνωρίζαμε ότι τις βοηθούν κιόλας! Ας ελπίσουμε ότι θα διατηρηθούν τα αισιόδοξα δεδομένα του 2015-2016 για τα δύο κτίρια.
Δείτε ακόμη
Μπάγκειον Ίδρυμα
Βιογραφία του ευεργέτη Ιωάννη Πάγκα (Μπάγκα). Wikipedia.
Άρθρο για την πραγματικότητα της εποχής της διανόησης στο Μπάγκειον. Νίκος Τριανατφυλλίδης (LiFo).
Άρθρο της αρχιτέκτονος Μαρίας Α. Δανιήλ στην Καθημερινή (πηγή)
Άρθρο του Δημήτρη Ρηγόπουλου στην Καθημερινή (πηγή)
Το παράρτημα του Μπάγκειον στην Ομόνοια - φωτογράφιση "Ακροκέραμα Blog"
Η ιστορία της πλατείας Ομονοίας
Άλμπουμ παλιών φωτογραφιών της Ομόνοιας με τεκμηρίωση από fb "H Αθήνα μέσα στο χρόνο"
Άρθρο του Δημήτρη Ρηγόπουλου στην Καθημερινή (πηγή)
Το παράρτημα του Μπάγκειον στην Ομόνοια - φωτογράφιση "Ακροκέραμα Blog"
Η ιστορία της πλατείας Ομονοίας
Άλμπουμ παλιών φωτογραφιών της Ομόνοιας με τεκμηρίωση από fb "H Αθήνα μέσα στο χρόνο"
 |
| Μπάγκειον - Επιγραφή. |
ΠΗΓΕΣ & ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ
- Έρευνα - ανάλυση - φωτογραφίες (27/11/2015) Δ.Χ.Κ. Απαγορεύεται η αποθήκευση, η αναδημοσίευση και κάθε χρήση πλην της ανάγνωσης στο neoclassicalgreece.blogspot.gr και της παραπομπής προς την παρούσα σελίδα με δική σας εισαγωγή - περιγραφή. Οποιαδήποτε αναπαραγωγή με παρόμοιο τρόπο (πληροφορίες, ανάλυση, δομή) μπορεί να θεωρηθεί κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας.
- Χρήση περιεχομένου τρίτων: Γίνεται με τον μέγιστο δυνατό σεβασμό, χωρίς διάθεση οικειοποίησης. Θεωρούμε ότι η χρήση του εδώ το αξιοποιεί στο μέγιστο. Γνήσιοι κάτοχοι - δημιουργοί - πηγές, όπου είναι σαφή και γνωστά σε εμάς, αναγράφονται.
- Γίνεται προσπάθεια για αξιόπιστες πληροφορίες και σύννομες δημοσιεύσεις. Περισσότερα στη σελίδα "Νομικά & Όροι".
- © neoclassicalgreece.blogspot.gr. Any use of content except of viewing it here or redirecting to this page is not allowed.
Ή είσοδος στο υπόγειο γινόταν από τον χώρο όπου υπήρχε το κατάστημά everest.
ΑπάντησηΔιαγραφή@Αρης:
ΑπάντησηΔιαγραφήTo everest ήταν στο γωνιακό κατάστημα και εκεί ήταν το παλιό αρχικό καφενείο "Μπάγκειον". Τα περισσότερα ντοκουμέντα δίνουν ασαφώς από εκεί την είσοδο (τουλάχιστο στο τμήμα που ήταν καφέ σαντάν & ρεμπέτες), όπως αναφέρετε και εσείς. Ευχαριστώ για την πληροφορία.
Πολυ ωραια ολα αυτα.μαθαινουμε πραγματα που δεν ξεραμε.σας ευχαριστουμε πολυ!
ΑπάντησηΔιαγραφήΓιωργος
Το κατασκεύασε για να δέχεται το Ελληνικό Δημόσιο τους επίσημους ξένους και όχι δι' ίδιον όφελος! Έτσι κάνουν και σήμερα
ΑπάντησηΔιαγραφή