Διακόσμηση - Δόμηση: Τα πήλινα κολωνάκια ή μπαλούστρα

Άρθρο για τα μοναδικά πήλινα κολονάκια της Ελληνικής νεοκλασικής περιόδου. Τα βασικά σχέδια.

Useful Information for English speaking Visitors (more pictures inside): Article for the Greek neoclassical era ceramic balusters and pictures of the most popular designs.

Γενικά

Τα μπαλούστρα ή μπαλούστρες είναι τα γνωστά κολονάκια μπαλκονιών. Στην ελληνική νεοκλασική αρχιτεκτονική γίνονταν με πηλό σε αντίθεση με αυτά των περισσότερων άλλων χωρών. Συνήθως βάφονταν ή ασβεστώνονταν, δεν τα άφηναν δηλαδή με το αυθεντικό κεραμικό χρώμα που μας αρέσει σήμερα, καθώς ο κανόνας ήταν οτι έπρεπε να μοιάζουν με μάρμαρο άρα να είναι λευκά. Σε μέγαρα πλουσίων και δημόσια κτίρια συναντάμε και μαρμάρινα.  Σπανιότερα σε περιοχές της επαρχίας κυρίως ή σε κατασκευές εκλεκτικιστικές μετά το 1920 συναντούνται κολονάκια από παλιότερα του μπετόν τσιμεντοειδή υλικά ή μίγματα που το τελικό αποτέλεσμα θυμίζει ψαμμίτη (ξανθιά πετρωμένη άμμο). Τα κολωνάκια άρχισαν να μπαίνουν σε ελληνικά κτίρια με την γέννηση του ελληνικού νεοκλασικισμού αφού είχαν χρησιμοποιηθεί ευρέως στην Ευρώπη τους προηγούμενους αιώνες.

Χρήσεις και σημεία τοποθέτησης 

Η χρήση τους ήταν και πρακτική, αλλά συχνά και μόνο διακοσμητική.

Σημεία τοποθέτησης:  Βεράντες, ποδιές παραθύρων, απολήξεις των στεγών  είτε αυτές ήταν κεραμοσκεπές είτε επίπεδες ταράτσες, εξωτερικές σκάλες, πάνω από εξωτερικές ξύλινες αυλόπορτες και μάντρες. Ειδικά για τα  δύο τελευταία σημεία που είναι πανέμορφα, λίγα δείγματα έχουν γλιτώσει σήμερα. Αξίζει να αναφέρουμε ότι στην Ελλάδα, σε πλήρη αντίθεση με το εξωτερικό, τα μπαλούστρα τοποθετήθηκαν ελάχιστα σε σκάλες, υποθέτουμε λόγω του ευαίσθητου υλικού τους αλλά και των τεχνικών ιδιαιτεροτήτων των ίδιων των ελληνικών σκαλών.

Τεχνικά Χαρακτηριστικά

Τα μπαλούστρα αποτελούνται από κυρίως δύο  ή  τρία τμήματα που κουμπώνουν μεταξύ τους, ανάλογα με το σχέδιο. Αυτό βοηθούσε:

• Την εύκολη αναπαραγωγή πολλών κομματιών.
• Τη διόρθωση ατελειών στην τοποθέτηση και γενικά την εύκολη προσαρμογή και τοποθέτηση.
• Την αποφυγή θραύσεων σε σεισμούς (πήλινα κομμάτια με διαχωριστικά ασβέστη ενδιάμεσα).

Τεχνικές δόμησης, κανόνες τοποθέτησης και κουπαστές

Τοποθετούνταν σειριακά σε ισάριθμες ομάδες που διακόπτονταν από κάθετες κολώνες που μιμούνταν την απόληξη εμφανούς η μη  κολόνας του υποκείμενου τοίχου,  ισοϋψείς  με την κουπαστή. Ενδιαφέρον έχει ο τρόπος χτισίματος. Τα κολωνάκια δεν περιείχαν κάποιο κάθετο σίδερο εσωτερικά. Οι πάνω και κάτω βάσεις τους γεμίζονταν με κονίαμα ασβέστη και άμμου (συνήθως κίτρινης - θαλάσσης). Η κουπαστή φτιαχνόταν από πλακέ σίδερα (πχ  δύο μασίφ λάμες) πάνω στα οποία τοποθετούνταν 2-3 σειρές συμπαγή τούβλα. Μετά η έμπαινε τσιμεντένια διακοσμητική κορνίζα στα πλαϊνά της η απλά σοβατιζόταν ολόκληρη και τέλος έμπαινε μάρμαρο από πάνω.

Τα σχέδια των ελληνικών μπαλούστρων 

Τα βασικά αυθεντικά σχέδια που κυκλοφόρησαν είναι 7. Πέραν αυτών υπήρξαν πολλές παραλλαγές τους  και άλλα μοναδικά σχέδια που είτε φτιάχτηκαν εξ’ αρχής ή αντιγράφησαν από ξένα, ειδικά για ένα ή ελάχιστα κτίρια. Στις φωτογραφίες παρακάτω θα δείτε τα βασικά σχέδια με κατά προσέγγιση σειρά σπανιότητας. 


Τσιμεντένια μπαλούστρα και αποκαταστάσεις νεοκλασικών

Ιδιαίτερα έως το 2000, σε αρκετά κτίρια από τα πολλά που συντηρήθηκαν τότε αντί για πήλινα μπαλούστρα  τοποθετήθηκαν τσιμεντένια, τα οποία μάλιστα ή ήταν άσχετου σχεδίου από το αυθεντικό ή ακόμα και τελείως άσχετα από οποιοδήποτε σχέδιο της νεοκλασικής εποχής.  Αποτέλεσμα λ.χ. δεκάδες σπίτια στην Πλάκα με παραποιημένη διακόσμηση και τσιμεντένια κακέκτυπα που "κάνουν μπαμ". Ευτυχώς το φαινόμενο βαίνει μειούμενο και οι λόγοι που συνέβαινε κυρίως ήταν: 

• Η γενικότερη ανωριμότητα που υπήρχε στο θέμα των αποκαταστάσεων, η ασχετοσύνη ή το άρπα κόλα ιδιοκτητών και συντηρητών.
• Το ότι τα πήλινα ήταν ακόμα δυσεύρετα παρά τις πολλές αποκαταστάσεις που γίνονταν.
• Το ότι τα πήλινα είναι ακριβότερα, όμως είναι αστείο το όφελος μπρος στη ζημιά.
• Η θεωρία ότι τα τσιμεντένια είναι ανθεκτικότερα (είναι αλλά και αυτά φθείρονται και μάλιστα με άσχημο τρόπο).

 
Το κιτς δράμα με τα τσιμεντένια μπαλούστρα σαβούρες σε νέα κτίρια στην Ελλάδα.

Πολλοί έχουν σχολιάσει αρνητικά αυτό το φαινόμενο, που βασιλεύει στη νεοελληνική δόμηση από τη δεκαετία του 1980. Εμείς εδώ θα τονίσουμε ότι το πρόβλημα δεν είναι η τοποθέτηση νέων τσιμεντένιων μπαλούστρων σε νέα κτίρια, αλλά ότι αυτά συνήθως είναι τελείως της πλάκας, δηλαδή:

• Έχουν σχέδια της κακιάς ώρας, νεοελληνικές άτεχνες επινοήσεις, που εγγίζουν το αστείο και ουδεμία σχέση έχουν με παλιά - γνήσια ελληνικά ή ξένα.
• Παρουσιάζουν εμφανή χαμηλή ποιότητα με τρύπες από φυσαλίδες τσιμέντου και με γραμμές καλουπιών να φαίνονται (αυτό είναι το λιγότερο).

Αυτό το χάλι συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα. Σε καμιά άλλη χώρα με την ελάχιστη αρχιτεκτονική παράδοση, δεν τόλμησαν καν οι κατασκευαστές του κλάδου των τσιμεντένιων διακοσμήσεων να κυκλοφορήσουν τέτοιες σαβούρες (και αν το έκαναν οι ιδιοκτήτες κάθε άλλο παρά τα τοποθέτησαν μαζικά όπως εδώ). Φανταστείτε και να μην είχαμε τέτοια υπέροχα νεοκλασικά και γνήσιες αρχαιότητες τι θα βλέπαμε!

Για να είμαστε ακριβείς θα αναφέρουμε οτι μετά το 2005, ελάχιστοι κατασκευαστές άρχισαν να ανατυπώνουν μαζικά και με ποιότητα μόνο λίγα γνήσια σχέδια και τους ακολούθησαν και άλλοι αντιγράφοντας και βλέποντας επιτέλους τη διαφορά. Ήδη οι ιδιοκτήτες εφόσον βρίσκουν πλέον σοβαρότερα μπαλούστρα στην αγορά τα προτιμούν και τα βλέπουμε να διαδίδονται! Αυτό ας προβληματίσει όσους έχουν σχετικές επιχειρήσεις. Αυτοί ορίζουν τι βρίσκει ο καταναλωτής στην αγορά - ο καταναλωτής θα προτιμήσει το σοβαρό προϊόν, εφόσον βέβαια υπάρχει.

Που θα βρείτε γνήσια πήλινα αντίγραφα υψηλής ποιότητας

Σήμερα πήλινα μπαλούστρα υψηλής ποιότητας  (πιστή ανατύπωση, καλή χάραξη, υλικό, ψήσιμο) κατασκευάζουν δύο σχετικά εργαστήρια της Αττικής. Είναι βέβαια περίεργο ότι δε βρίσκεις ούτε μεμονωμένα μπαλούστρα στις δεκάδες μάντρες με κεραμικά διακοσμητικά ανά την Ελλάδα.

• Εργαστήριο κεραμικής "Ακροκέραμο" του Δ.Γ., Ν. Ιωνία Αττικής. Μετάβαση στο site
• Εργαστήριο κεραμικής "ΠΑΝ" του Ν. Βαλλάτου, Αχαρναί Αττικής. Μετάβαση στο site

Φωτογραφίες βασικών αυθεντικών σχεδίων


1. Το μπαλούστρο με τις φλόγες. (Σύνηθες σε λαϊκά Αθηναϊκά σπίτια).

2. Το μπαλούστρο με τις ραβδώσεις κίονα (Σύνηθες στον Πειραιά).

3. Το μπαλούστρο με τις μπίλιες.

4. Το μπαλούστρο με τις ροζέτες (Ογκώδες & με γωνίες).

5. Το ανάποδο μπαλούστρο με τα λέπια και τη μπίλια (Σύνηθες στον Πειραιά και σε νησιά, μικρό με γωνίες)

6. Το μπαλούστρο με τις ραβδώσεις και τον κύβο.

7.  Πολλαπλές παραλλαγές της φόρμας με την απλή φούσκα στο κάτω τμήμα.

ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ

• Έρευνα - ανάλυση - φωτογραφίες Δ.Χ.Κ. Απαγορεύεται η αποθήκευση, η αναδημοσίευση και κάθε χρήση πλην της ανάγνωσης στο neoclassicalgreece.blogspot.gr και της παραπομπής προς την παρούσα σελίδα με δική σας εισαγωγή - περιγραφή. Οποιαδήποτε αναπαραγωγή με παρόμοιο τρόπο (πληροφορίες, ανάλυση, δομή) μπορεί να θεωρηθεί κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας.
• Σήμανση "Αποκλειστικό": Το θέμα δημοσιεύτηκε εδώ για πρώτη φορά.
•  Γίνεται προσπάθεια για αξιόπιστες πληροφορίες και σύννομες δημοσιεύσεις. Περισσότερα στη σελίδα "Νομικά & Όροι". 
• © neoclassicalgreece.blogspot.gr. Any use of content except of viewing it  here or redirecting to this page  is not allowed.