Αρχιτέκτονες: Θεόφιλος Χάνσεν. Βιογραφικά και ανάλυση έργου του Δανού, που μελετώντας τα γνήσια μνημεία, άφησε ανεκτίμητη παρακαταθήκη σε Ελλάδα & Αυστρία. (1 από 5)

Μέρος του αφιερώματος στον Theophlil Hansen. Βιογραφικά και σχολιασμός έργου του Δανού αρχιτέκτονα. Υπήρξε γεννήτορας του Ελληνικού νεοκλασσικισμού, που μελετώντας τα γνήσια Ελληνικά μνημεία στην αρχή της καριέρας του, δημιούργησε μερικά από τα σημαντικότερα, παγκοσμίως γνωστά νεοκλασσικά κτίρια, σε Ελλάδα & Αυστρία. Useful Information for English speaking Visitors: Part of our tribute for Theophil Hansen. The main article with biographical data and analysis on his work. He has been a main generator of the Greek neoclassical standards, who studied the classic Greek monuments at the start of his career in  Athens and created some of the most important and worldwide known,  neoclassical buildings in Greece & Austria.

A. Theophil Hansen (Κοπεγχάγη, 13 Ιουλίου 1813 - Βιέννη, 17 Φεβρουαρίου 1891) 

(Dk:Theophilus Hansen, Gr: Θεόφιλος Χάνσεν, At: Theophil Edvard Freiherr von Hansen) 

Α.1. Τα πρώτα του χρόνια

• 1813: Γεννήθηκε στην Κοπεγχάγη της Δανίας. Ο πατέρας του ήταν κλητήρας σε ασφαλιστική και πέθανε όταν ήταν 11 ετών. Αδερφός του ο κατά 10 χρόνια μεγαλύτερος Christian Hansen, επίσης αρχιτέκτονας, που εργάστηκε στην Αθήνα για πέντε χρόνια (εφάρμοσε έναν λιτότερο -  πρώιμο νεοκλασσικσιμό).
• 1827- ~1831: Σπούδασε στη Σχολή Αρχιτεκτονικής της Κοπεγχάγης (όπου δίδαξε και ο αδερφός του). 
• 1831 - 1836:  Παραμένει στη σχολή μάλλον διδάσκοντας και ως βοηθός του Gustav Friedrich Hetsch (Γερμανός Δανέζικης καταγωγής, που συνεργάστηκε και με τον αδερφό του). 
• 1836 - 1838 (ή τέλη 37):  Καταφέρνει να λάβει μια πολυπόθητη επιχορήγηση για ταξίδια. Επισκέφθηκε το Βερολίνο, τη Δρέσδη, το Μόναχο και κατέληξε στη Βενετία.  Στο Βερολίνο μελέτησε ιδιαιτέρως το έργο του Karl Friedrich Schinkel, παίρνοντας συγκεκριμένες ιδέες από αυτόν. Στην αίτησή του προς την Ακαδημία Καλών Τεχνών της Κοπεγχάγης για το ταξίδι έγραφε: «Οσο μελετάει κανείς την τέχνη τόσο περισσότερο τη νιώθει και όλο και περισσότερο δυναμώνει μέσα του η επιθυμία να την αναζητήσει εκεί όπου γεννήθηκε. Κάτι ανάλογο έχει συμβεί και σε μένα. Ο πόθος μου να ταξιδέψω στην Ελλάδα έχει τόσο πολύ μεγαλώσει μέσα μου, ώστε έχει φθάσει στο σημείο να αποτελεί τη μοναδική μου αναζήτηση» 

Η κατοικία όπου γεννήθηκε στην Κοπεγχάγη της Δανίας.

Α.2. Εν Αθήναις

Η Αθήνα που συνάντησε: To 1834, η ανακήρυξη της Αθήνας σε πρωτεύουσα λόγω της ιστορίας της,  τη βρίσκει ένα χωριό με το πολύ 10 χιλιάδες κατοίκους, καμία υποδομή, φτώχεια, περίπου 170 υποτυπώδεις κατοικίες και αρχαιότητες. Ο Όθωνας επιστρατεύει πολεοδόμους (Κλεάνθη, Schubert, Klenze) και δίνει αυστηρές εντολές για τον σεβασμό των αρχαιοτήτων και της γενικής εικόνας (απόσταση κτιρίων και εργοστασιακών κάμινων από αρχαία, απαγόρευση λατόμησης σε λόφους και κατεδάφιση αυθαιρέτων, που του κόστισαν στη δημοφιλία του). Το 1836 θεμελιώνονται τα παλιά ανάκτορα στο σημερινό Σύνταγμα. Περίπου εδώ ξεκινά ο πρώτος οικοδομικός οργασμός της νεότερης Αθήνας, αρχικά σε λιτό νεοκλασσικό ρυθμό, και αργότερα σε πιο διακοσμημένο, καθώς η τάση εξελισσόταν, έγινε διεθνής μόδα και ειδικά στην Ελλάδα υπήρχαν αρκετά ευνοϊκές συνθήκες μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα (με βάση τα έως τότε δεδομένα).

• 1838 (ή τέλη 37): Σε ηλικία ~25 ετών, από τον τελευταίο σταθμό της εμπειρικής περιήγησής του τη Βενετία, έρχεται στην Αθήνα, μετά από πρόσκληση του αδερφού του, που εργάζεται ήδη στην πόλη.
• 1838 - 1843: Στο διάστημα αυτό φέρεται να ασχολείται με την κατάρτιση, την οργάνωση και την μεταφορά τεχνογνωσίας στο ακόμα αδύναμο Αθηναϊκό Πανεπιστήμιο.  Παράλληλα  μελέτησε επισταμένα  τα γνήσια κλασσικά και Ελληνιστικά μνημεία της πόλης, αποτυπώνοντας έτσι γνήσια στοιχεία, που αργότερα θα ανατυπώσει στα κτίριά του. Εστίασε  σε ιδιαιτέρως εξεζητημένα θέματα για την εποχή, όπως οι  χρωματισμοί των κλασσικών έργων αλλά και τα Βυζαντινά μνημεία. Δεν έμεινε μόνο στη μελέτη, αλλά αναφέρεται ότι συμμετείχε και σε αναστηλώσεις.
• 1839: O αδερφός του ξεκινά την κατασκευή του πρώτου κτιρίου της τριλογίας,  του Πανεπιστημίου και πείθει τον πολεοδόμο Edward Schaubert, να εντάξει τον Theophil στο club των αρχιτεκτόνων της Οθωνικής  Αθηναϊκής ανοικοδόμησης. Ο Theophil εντάσσεται στο έργο και κάπου εδώ αρχίζει η καριέρα του.
• 1842: Αναλαμβάνει το πρώτο προσωπικό κτίριο της καριέρας του, που είναι το κτίριο - κόσμημα του Αστεροσκοπείου στο λόφο των Νυμφών, δωρεά του Έλληνα επιχειρηματία στη Βιέννη Γεωργίου Σίνα. H γνωριμία τους θα καθορίσει απόλυτα τη ζωή και την επαγγελματική πορεία του Th. Hansen. Ακολουθεί το μέγαρον Δημητρίου - ξενοδοχείον της Μεγάλης Βρετανίας έναντι των ανακτόρων. Τα δύο αυτά κτίρια θεωρούνταν από τότε σημαντικά.
• 1843: Μετά την στρατιωτική επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, εξαιτίας της γενικής δυσαρέσκειας προς την απόλυτη εξουσία και την κακή διαχείριση του Όθωνα, που κατέληξε στην θέσπιση Συντάγματος, το κλίμα για τους παντός είδους εκλεκτούς του παλατιού δεν ήταν το καλύτερο. Παρ' όλα αυτά ο Th. Hansen παραμένει στην Αθήνα μέχρι την ολοκλήρωση του Αστεροσκοπείου το 1846.
• 1846: Τελειώνει η περίοδος διαμονής στην Αθήνα.

Α.3. Στη Βιέννη

Γιατί έφυγε από την Ελλάδα: Πρέπει να τονισθεί ότι δεν "έριξε μαύρη πέτρα", παρά τις δόξες που ακολούθησαν και οφείλονταν εν πολλοίς στην Ελλάδα. Συνέχισε να επισκέπτεται την Αθήνα και να δημιουργεί για αυτή, έχοντας ήδη συνδεθεί άρρηκτα πλέον με την χώρα και τους Έλληνες. Ωστόσο εξ' αρχής φάνηκαν βασικά χαρακτηριστικά του, που παρέπεμπαν σε αρχιτέκτονα με λαμπρό μέλλον. Ήταν φιλόδοξος, ανήσυχος,  υπερ-δραστήριος, και απόλυτα   ταγμένος στην αρχιτεκτονική. Η παραμονή στην Ελλάδα προφανέστατα δε θα παρείχε τις ευκαιρίες, που αναλογούσαν σε μια τέτοια προσωπικότητα.

Η Βιέννη που συνάντησε: Στην περίοδο αυτή η Βιέννη γνωρίζει μεγάλες χωροταξικές παρεμβάσεις, τις οποίες ακολουθεί μια έντονα αναπτυξιακή ανοικοδόμηση, που αλληλεπέδρασε με το ότι είχε εξελιχθεί σε ένα κεντρικό ευρωπαϊκό, πολυπολιτισμικό, επιστημονικό και οικονομικό κέντρο. Η ευρύτερη περιοχή της εποχής δεν είχε τη σταθερότητα όπως την αντιλαμβανόμαστε σήμερα, παρ' όλα αυτά σε καμία περίπτωση η κατάσταση δεν συγκρινόταν με της Ελλάδας.

Ludwig Förster

• 1846: Σε ηλικία 33 ετών, μετά από πρόσκληση και με υποβοήθηση του  βαρώνου Γεωργίου Σίνα, αποδέχθηκε πρόταση του Ludwig Förster να εργαστεί ως βοηθός - συνεργάτης στο γραφείο του, στη Βιέννη. (Σημ: Φαίνεται να αλληλοεπηρεάστηκαν).
• ~ 1848 - 1850:  Μετά από τις ταραχές που γνώρισε η Αυστρία περί το 1948, σκεφτόταν την επιστροφή στη Δανία, αλλά τον συγκράτησε η υπόσχεση του Förster για συμμετοχή σε ένα τεράστιο σύμπλεγμα ποικίλων στρατιωτικών χρήσεων (Arsenal).
• 1851: Παντρεύτηκε την κόρη του Ludwig, Sophie Förster (1830-1851), την οποία έχασε μετά από λίγους μήνες γάμου, εξ' αιτίας ενός πρόωρου τοκετού.
• 1852: Κατάφερε να ξεκινήσει αυτόνομος το πρώτο του έργο εκτός Ελλάδος, ένα σημαντικό κτίριο μέσα στο συγκρότημα στρατιωτικών χρήσεων "Arsenal", που ως σύνολο είχε αρχικά ανατεθεί στον Ludwig Förster. H συνεργασία του με τον Ludwig Förster παύει, πιθανότητα και με αφορμή το ατυχές γεγονός του θανάτου της συζύγου του και κόρης του Förster. Το να δουλεύει ανεξάρτητα είναι κάτι που επιδίωκε σχεδόν εξ' αρχής. Συνέχισε με θρησκευτικά και ιδιωτικά κτίρια - πολλά μέσω στρατιωτικών κύκλων.
• 1853 - 1868: Εκτελεί μια ικανοποιητική σειρά έργων, μέσω της οποίας αναγνωρίζεται η αξία του. Μεταξύ άλλων αποκτά πολιτικά δικαιώματα, παρασημοφορείται από τον αυτοκράτορα και διορίζεται επικεφαλής καθηγητής της αρχιτεκτονικής σχολής της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Βιέννης (Τo 1869 σχεδιάζει το κτίριό της). 
• 1869 -1863: Έχουν πλέον δημιουργηθεί οι συνθήκες που ανοίγουν οι πόρτες για τη δημιουργία των κορυφαίων έργων της καριέρας του, που είναι μια σειρά δημοσίων κτιρίων στη Βιέννη.
• 1883: Στο 70ό έτος της ηλικίας του, σταμάτησε τη διδασκαλία του στην Ακαδημία, και διέκοψε την ενεργή λειτουργία του γραφείου του, ωστόσο συνέχισε να επιβλέπει τα υπό κατασκευή έργα.
• 1891: Πεθαίνει σε ηλικία 78 ετών και κηδεύεται μεγαλειωδώς. Ετάφη σε τιμητική θέση στο κεντρικό κοιμητήριο Βιέννης πλησίον στο ταφικό μνημείο του συνθέτη Σούμπερτ (Franz Schubert), το οποίο είχε σχεδιάσει το 1888.

To ταφικό μνημείο του Th. Hansen στο κεντρικό κοιμητήριο της Βιέννης.

Β. Βραβεύσεις

Ο Th. Hansen τιμήθηκε και από την Ελλάδα εν ζωή και αργότερα και πολύ περισσότερο από την Αυστρία στην οποία "απογειώθηκε". Και στις δύο χώρες με το έργο που απέδωσε θεωρείται κορυφαίος έως σήμερα. Έλαβε διεθνώς δεκάδες διακρίσεις, μετάλλια, τίτλους, από κρατικούς και εκπαιδευτικούς φορείς κ.α. (με αναφερόμενες περιοχές το Λονδίνο, το Παρίσι, τη Βαυαρία, τη Δανία, τη Σουηδία, ακόμη και την Κύπρο). Μόνο ενδεικτικά αναφέρουμε:


Β.1. Στην Ελλάδα

1846 (για το Αστεροσκοπείο), 1859 και 1887: Τάγμα των ιπποτών του Σωτήρος (Το ανώτερο παράσημο - τάγμα αριστείας της Ελληνικής πολιτείας από το 1829. Έκτοτε έχει σε κορυφαίες προσωπικότητες μεταξύ των οποίων ο Θ. Κολοκοτρώνης, ο Α.Μιαούλης, ο Κ. Κανάρης και το 2013... ο Ζαν - Κλοντ Γιούνκερ  (Ο Χριστός και η Παναγιά, έλα στον τόπο σου - συγνώμη κ.λ.π....)) Σημείωση: Στον κατάλογο του wikipedia δεν αναφέρεται - ίσως να μην είναι  ο πλήρης, ο οποίος φυσικά δεν υπάρχει ούτε καν στο site της Προεδρίας.

Προτομή στην Ακαδημία Αθηνών - Βάσος Φαληρέας 1976.

 

Β.2. Στη Βιέννη

Σταυρός των Ιπποτών από τον αυτοκράτορα Franz Joseph. Δημιουργήθηκε το «Hansen - Club" ως δείγμα της αγάπης και του θαυμασμού των μαθητών του. Στην στοά του Κοινοβουλίου το 1905 τοποθετήθηκε μια χάλκινη προτομή του έργο του Hugo Haerdtl. Η ονομασία του δόθηκε τιμητικά σε τουλάχιστο 2 οδούς. Τιμάται συνεχώς και ποικιλοτρόπως μέχρι σήμερα.

Προτομή και πλάκα στο Κοινοβούλιο και την Ακαδημία Καλών τεχνών στη Βιέννη, που σχεδίασε. Επίσης σε γραμματόσημο και νόμισμα.

Γ. Έργο


Γ.1. Τύποι κτισμάτων Th. Hansen

Αστικά μέγαρα, επαύλεις, δημόσια κτίρια, εκκλησίες ταφικά μνημεία, λουτρικές εγκαταστάσεις.

Οι τάφοι των Μπετόβεν, Μότσαρτ, Σούμπερτ (έργο Th. Hansen) στο κεντρικό κοιμητήριο της Βιέννης.

Γ.2. Γνωστά έργα στην Ελλάδα

Σε ξεχωριστό άρθρο εδώ.


Γ.3. Ενδεικτικά έργα στο εξωτερικό

Σε ξεχωριστό άρθρο εδώ.

Γ.4. Κτιριακές διακοσμήσεις και διάφορα αντικείμενα

Όπως και άλλοι κορυφαίοι αρχιτέκτονες της εποχής του ασχολήθηκε ο ίδιος με την εξωτερική και εσωτερική διακόσμηση των κτιρίων του. Μόνο αυτά τότε συνέθεταν ένα τεράστιο όγκο εργασίας - καμία σχέση με σήμερα, που επιλέγονται από τους ειδικούς μόνο σε ιδιαίτερες περιπτώσεις και είναι και απλούστατα.  

Σε ότι αφορά τα αντικείμενα έχουν καταγραφεί πάμπολλοι τύποι διακοσμητικών κτιρίων, από παντός είδους νεοκλασικά στολίδια και αγάλματα έως κιγλιδώματα, κρήνες, συντριβάνια και μαντεμένια φωτιστικά. Αλλά και εκτός των αμιγώς κτιριακών αντικειμένων σχεδίασε, φωτιστικά εσωτερικού χώρου, πιάνα, έπιπλα, ταπετσαρίες,  γυάλινα, σερβίτσια, τραπεζομάντηλα, κοσμήματα, μετάλλια και άλλα ειδικά οικιακά διακοσμητικά, πολλά εκ των οποίων σώζονται (και αν διατίθενται είναι απλησίαστης αξίας). 

Τα περισσότερα όλων των παραπάνω βασίζονται σε γνήσια Ελληνικά διακοσμητικά πρότυπα και όσα φτιάχτηκαν για το εξωτερικό θυμίζουν πολύ τις διακοσμήσεις και τα αντικείμενα της νεοκλασικής περιόδου στην Ελλάδα.

Ενδεικτικά έπιπλα του Hansen.

Ενδεικτικά έπιπλα και γυάλινα αντικείμενα του Hansen.

Στην Ελλάδα τα δεκάδες σύγχρονα χυτήρια δεν έχουν καν ασχοληθεί να διασώσουν και να εμπορευθούν βασικά γνήσια πρότυπα. Στην Αυστρία γίνονται άλλα. Στην εικόνα αναπαραγωγή ενός γνησίου φανοστάτη αερίου του Hansen στη Βιέννη.

Πιάνο σε σχέδια Th. Hansen, ειδικά φτιαγμένο για την Παγκόσμια Έκθεση του 1867 στο Παρίσι. Η σύζυγος του Ναπολέοντα ΙΙΙ, η αυτοκράτειρα Ευγενία το "ερωτεύτηκε" και η αυτοκράτειρα Σίσυ της Αυστρίας της το δώρισε. Στη συνέχεια, ο Ναπολέων πήρε το όργανο μαζί του στην εξορία του στο Λονδίνο. Το 1978, αγοράστηκε από την αδελφή του βασιλιά της Ιορδανίας σε δημοπρασία του Sotheby's.

Μετάλλιο σχεδιασμένο από τον Th. Hansen, για την παγκόσμια έκθεση του 1873 στη Βιέννη.
Γρύπες και Αθηνά, που φέρει τη Νίκη, με την ασπίδα της δίπλα από μια κουκουβάγια.

Δ. Ανάλυση έργου - ενδιαφέρουσες παράμετροι

Δ.1. Βασικός γεννήτορας του συγκεκριμένου ύφους Ελλαδικού νεοκλασσικισμού

Όταν ήρθε στην Αθήνα επικρατούσε ένας πρώιμος - λιτός νεοκλασσικσμός. Τα Ελληνικά κτίρια του προ του 1860,  ήταν από τα πρώτα αρκετά διακοσμημένα, σε σύνθετες φόρμες και ακριβώς στα νεοκλασσικά πρότυπα, που αργότερα επικράτησαν ευρέως στην Ελλάδα. Επιπλέον ήταν κτίρια που προκάλεσαν αίσθηση από κατασκευής λόγω σημείων, μεγέθους, κάλλους (κάτι που διαχρονικά εκκινεί την εξάπλωση - μίμηση σχολών).

Μελέτησε και κατέγραψε επισταμένα λεπτομέρειες των κλασσικών μνημείων με συνειδητό σκοπό να εφαρμόσει τη γνησιότητα και όχι υπερβολικές καρικατούρες στα κτίρια του, όπως γινόταν στην Ευρώπη. Αυτό είναι και ένα βασικό χαρακτηριστικό του Ελλαδικού νεοκλασσικισμού γενικώς.

Με βάση κυρίως τα παραπάνω και όλες τις χρονολογίες, οδηγούμαστε στο ότι πρέπει να ήταν από τους βασικούς δημιουργούς των συγκεκριμένων διακοσμητικών και αρχιτεκτονικών προτύπων του Ελλαδικού νεοκλασσικισμού. Ειδικά για τις διακοσμήσεις είναι πολύ πιθανό να είναι αυτός που προήγαγε τη χρήση πήλινων διακοσμητικών, ενώ πρέπει να σχεδίασε τα πρότυπα πολλών από τα σοβαρά και πειστικά μαρμάρινα, πήλινα, χυτά, γύψινα, ζωγραφικά διακοσμητικά των Ελληνικών κτιρίων, που εν συνεχεία μετά το 1860, χρησιμοποίησαν ευρέως πολλοί άλλοι (την περίοδο δηλ. που είχαν παγιωθεί τα βασικά Ελληνικά νεοκλασσικά πρότυπα).
 

Σημαντικές επιρροές από τον Γερμανό  Karl Friedrich Schinkel: Όπως προαναφέρθηκε ο Hansen μελέτησε ιδιαίτερα το έργο του Schinkel περνώντας και από το Βερολίνο, στο εκπαιδευτικό ταξίδι, που οδήγησε στη διαμονή στην Αθήνα και τα πρώτα έργα το 1842. Ο Schinkel είναι διακεκριμένος Γερμανός αρχιτέκτονας, που ασχολήθηκε με την πολεοδομία των Αθηνών, γνωστός και για το τολμηρό σχέδιό του περί μετατροπής της Ακρόπολης σε ανακτορικό συγκρότημα. Από την έρευνά μας προέκυψε ότι ο Hansen επηρεάστηκε από τον Schinkel. Πιο συγκεκριμένα αλλά μόνο ενδεικτικά σε κτίρια του ~1826 του Schinkel στο Βερολίνο (google images: schloss Glienicke) υπάρχουν:

• Επιτοίχιες και μη Καρυάτιδες (O Hansen μελέτησε το Ερέχθειο στην Αθήνα, τις εφάρμοσε ευρέως στη Βιέννη, μπήκαν γενικώς πολύ στην Ελλάδα)
• Αντίγραφο του μνημείου Λυσικράτους πάνω σε περίπτερο (Το δεύτερο μνημείο που μελέτησε επισταμένα και πήρε πρότυπα ο Hansen).
• Αγάλματα Γρύπες (Ο πήλινος Γρύπας και τα κάγκελα Γρύπες στα Ελληνικά νεοκλασσικά πιθανώς να σχεδιάστηκαν με βάση αυτά και από τον Hansen)
• Κρατήρες - ανθοδόχοι πάνω σε τοιχίο στα ανώτερα της πρόσοψης (O Hansen εφάρμοσε ακριβώς το ίδιο στο πρώτο του ιδιωτικό κτίριο τη "Μεγάλη Βρετανία")
• Ακροκέραμα σε κορυφές και γωνίες (Το 1826 μάλλον δεν είχε καν ξεκινήσει η εφαρμογή των ακροκεράμων στην Ελλάδα)
  

Πρόκειται για ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα που δεν έχει ερευνηθεί ποτέ επισταμένα και θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να δούμε κάποτε τεκμηριωμένα, πως δημιουργήθηκαν όλα αυτά τα στοιχεία και πως αλληλεπέδρασαν οι αρχιτέκτονες.

Schloss Glienicke, Γερμανία. Κτίρια του ~1825 για τους βασιλείς της Πρωσίας από τον Schinkel.

Το 1821 ο Schinkel σχεδίασε μάλλον πρώτος κάγεκελα με Ιχθυοκενταύρους, οι οποίοι παράχθηκαν στο βασιλικό σιδηρουργείο του Βερολίνου και τοποθετήθηκαν σε ένα έργο του τη γέφυρα Schlossbrücke (γέφυρα του παλατιού). O Hansen τελειοποίησε την παράσταση στην Αθήνα βάζοντάς την στο πρώτο του ιδιωτικό κτίριο το 1842, την πρώην οικία Δημητρίου και αργότερα ξενοδ. Μεγάλης Βρετανίας. Αυτό ίσως να ήταν και το μοναδικό κτίριο, που τοποθετήθηκαν οι φιγούρες, η οποίες ίσως να είναι και οι ομορφότερες στην Ελλάδα και προέρχονται από τη μετακλασσική - ρωμαϊκή περίοδο.

Δ.2. Δάσκαλος και δια βίου συνεργάτης του E. Ziller ο Th. Hansen. Αυτός τον έφερε στην Ελλάδα και από αυτόν πήρε πολλά  από τα πρότυπα, που τον δόξασαν στην Ελλάδα.

Ο E. Ziller αμέσως μετά τις σπουδές του, το 1858-59 εργάστηκε για το γραφείο του Th. Hansen στη Βιέννη και θεωρείται μαθητής του. Ήρθε στην Αθήνα νεότατος, το 1861, με προτροπή του δασκάλου του, ως επόπτης για το κτίσιμο της Ακαδημίας. Στην ουσία η δραστηριότητά του στην Ελλάδα, άρχισε μετά το 1868, ενώ παρέμεινε δια βίου συνεργάτης του Hansen ως κύριος επιβλέπων των έργων που ο τελευαταίος συνέχιζε να φτιάχνει για την Ελλάδα και μετά την εγκατάσταση στη Βιέννη.

Στην αρχή: βρήκε έτοιμα τα Ελλαδικά νεοκλασσικά πρότυπα και αρκετές διακοσμήσεις. Όταν εγκαταστάθηκε ο E. Ziller στην Ελλάδα και άρχισε να δουλεύει αυτόνομα, είχαν ήδη γεννηθεί τα περισσότερα πρότυπα. Στο προσωπικό έργο του βλέπουμε πάμπολλες συγκεκριμένες διακοσμήσεις, που ακόμα και από ειδικούς θεωρούνται δικά του πρότυπα, ενώ προϋπήρξαν και φτιάχτηκαν ή εισήχθησαν αρχικά από άλλους και μάλλον από τον Th. Hansen. Ένα ενδεικτικό - σχεδόν σίγουρο παράδειγμα είναι το γενικό ύφος των ζωγραφικών διακοσμήσεων και συγκεκριμένες μορφές σ' αυτές. Παρομοίως και πολλά φουρούσια, ακροκέραμα ("Τσιλλεράκια"), μπαλούστρα (σχέδιο "μπίλιες").

Αργότερα: μιμήθηκε γενικές φόρμες και διακοσμήσεις κτιρίων που εφάρμοσε πρωτύτερα ο Th. Hansen στο εξωτερικό. Ο E. Ziller φαίνεται να παίρνει συστηματικά στοιχεία που εφαρμόζει ο Th. Hansen πρώτα σε κτίρια στην Αυστρία και να τα μεταφέρει σε προσωπικές του δουλειές στην Αθήνα. Θα δείτε ελάχιστα παραδείγματα μόνο, στη σελίδα για το έργο του Hansen στο εξωτερικό.

Σημείωση 1: Για τα δύο παραπάνω υπάρχει και το ενδεχόμενο αλληλεπίδρασης των δύο, αλλά και πάλι με τον Th. Hansen να έχει συντριπτικά τον πρώτο ρόλο. Αυτές πάντως οι λεπτομέρειες, με τις οποίες δε φαίνεται να έχει ασχοληθεί κανείς, εφόσον ισχύουν, μπορούν να καταρρίψουν πολλά για τον  E. Ziller. Ο E. Ziller υπήρξε υπερ-παραγωγικός και σίγουρα δημιούργησε κάποια διακσμητικά και σχεδιαστικά πρότυπα, αλλά σε αυτό το τελευταίο κομμάτι ίσως να συνέβαλλε λιγότερο, από ότι πιστεύουν σήμερα ειδικοί και μη.

Σημείωση 2: Για το θέμα της απομίμησης ζωγραφικών προτύπων του Hansen από τον Ziller έχει ήδη ερευνήσει τουλάχιστο η Δρ Βιργινία Μαυρίκα. Δείτε εδώ.

Ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα, αριστερά το Αστεροσκοπείο από τον Th. Hansen και δεξιά μεταγενέστερη πρόταση του Ziller για τον Λυκαβηττό.

Δ.3. Εφάρμοσε το Ελλαδικό νεοκλασικό στυλ στη Βιέννη!

Ο Th. Hansen όχι μόνο υπήρξε βασικός γεννήτορας της παγκοσμίως υπερέχουσας Ελληνικής νεοκλασσικής γραμμής, στη χώρα που την ενέπνευσε διεθνώς, αλλά τη μετέφερε και εκτός Ελλάδος, σε πόλεις όπως η Βιέννη.

Τα κτίρια του στο εξωτερικό θυμίζουν Ελλαδικά κυρίως γιατί και εκεί εφάρμοσε την πειστικότητα των γνήσιων προτύπων στο νεοκλασσικισμό του, όπως ακριβώς έγινε στην Ελλάδα. Εντυπωσιάζει ενδεικτικά η εφαρμογή συγκεκριμένων διακοσμητικών που μοιάζουν αρκετά ή απόλυτα με τα εν Ελλάδι, πολλά εκ των οποίων είναι πήλινα ή επιχρωματισμένα στο κεραμικό χρώμα, κάτι τελείως ασυνήθιστο στην υπόλοιπη Ευρώπη. Θα ήταν ενδιαφέρον να εξεταστεί μήπως κάποια εισήχθησαν από Ελληνικά εργαστήρια. Τα ακόλουθα δεδομένα κυρίως πρέπει να διαφοροποίησαν μερικώς τα έργα του στο εξωτερικό, από τα Ελληνικά νεοκλασσικά:

• Τα μεγαλύτερα μεγέθη και η οικονομική δυνατότητα στη Βιέννη.
• Το ότι φτιάχτηκαν σε μέρος με τεράστια αρχιτεκτονική παράδοση, από την οποία εύλογα επηρεάστηκε.
• Το ότι εκεί δεν παράγονταν εκτενώς διακοσμητικά από υλικά όπως πηλός και λευκό μάρμαρο και επικρατούσαν άλλα πρότυπα στα εργαστήρια (σχέδια - καλούπια).
• Οι διαφορετικές κεραμοσκεπές (όχι βυζαντινά κεραμίδια κ.λ.π. με θέσεις για ακροκέραμα).

Αξίζει χαρακτηριστικά να αναφερθεί, ότι ως εκ των πρώτων παρόντων στις αναστηλώσεις του Ερεχθείου, γέμισε τη Βιέννη Καρυάτιδες! Αναφέρεται ότι τα σχέδια της Ακαδημίας Αθηνών και του Ζαππείου συνέβαλαν στο να πάρει το κορυφαίο έργο του Κοινοβουλίου της Βιέννης.


Δ.4. Η ζωή και το έργο του Th. Hansen εκμηδενίζουν τα περί ξένων για τα Ελληνικά νεοκλασσικά...

Ο Δανός Th. Hansen είναι ένας από αυτούς τους αρχιτέκτονες για τους οποίους τα Ελληνικά νεοκλασσικά δυσφημίστηκαν κακομοιρίστικα ως έργα ξένων... Η ίδια του όμως η βιογραφία και το έργο του λένε άλλα. Ξεκίνησε στην Ελλάδα, προωθήθηκε από Έλληνες, μελέτησε Ελλάδα, εφάρμοσε Ελλάδα, πετυχε με Ελλάδα, διέδωσε Ελλάδα, δεν παράτησε την Ελλάδα, άφησε ανεκτίμητη παρακαταθήκη στην Ελλάδα.

Συνυπήρξε με τους λίγους Έλληνες αρχιτέκτονες μιας εποχής, που οι "ξένοι" αρχιτέκτονες δεν ήταν μόνο Ελληνικό φαινόμενο. Άλλωστε και για την Αυστρία ήταν "ξένος" ως Δανός, κάτι που βέβαια ποτέ δε χρησιμοποιήθηκε εκεί για να υποτιμηθεί το έργο του... Μάλλον λοιπόν τα παλαιότερα περί "ξένων", τουλάχιστο για τον Th. Hansen, μάλλον οφείλονταν σε νεοελληνικές αρετές, όπως οι μπίζνες, η άγνοια και η εσωστρέφεια.

Οι ξένοι βιογράφοι τονίζουν το ότι μελέτησε τη Βυζαντινή τέχνη στην Ελλάδα και την εφάρμοσε διεθνώς. Εδώ, στo πρώτo ανεξάρτητο κτίριό του στη Βιέννη (1852 Arsenal), βάζει μέχρι και ψηφιδωτά..

Λοιπά άρθρα για τον Θεόφιλο Χάνσεν

1. (Είστε εδώ) Κεντρικό βιογραφικό, αντικείμενα, ανάλυση έργου. 
2. Έργα στην Ελλάδα.
3. Έργα εκτός Ελλάδος.
4. Τα κτίριά του για τους Σίνα στην Αυστρία.
5. 4 δυσεύρετες περιπτώσεις έργων στην Ελλάδα, που μοιάζουν με έργα του στην Αυστρία.
6. Έκθεση για τον Χάνσεν στο ίδρυμα Θεοχαράκη, Αθήνα, 2014 - 2015.

ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ 

• Έρευνα - ανάλυση - δομή Δ.Χ.Κ. Απαγορεύεται η αποθήκευση, η αναδημοσίευση και κάθε χρήση πλην της ανάγνωσης στο neoclassicalgreece.blogspot.gr και της παραπομπής προς την παρούσα σελίδα με δική σας εισαγωγή - περιγραφή. Οποιαδήποτε αναπαραγωγή με παρόμοιο τρόπο μπορεί να θεωρηθεί κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας.
• Χρήση περιεχομένου τρίτων: Γίνεται με τον μέγιστο δυνατό σεβασμό, χωρίς διάθεση οικειοποίησης. Θεωρούμε ότι η χρήση του εδώ το αξιοποιεί στο μέγιστο. Γνήσιοι κάτοχοι - δημιουργοί - πηγές, όπου είναι σαφή και γνωστά σε εμάς, αναγράφονται. Οποιοσδήποτε διαφωνεί με αυτά μπορεί φυσικά να ζητήσει την αφαίρεση του υλικού του, η οποία θα γίνει σεβαστή.   
• Σήμανση "Αποκλειστικό": Το αφιέρωμα δημοσιεύτηκε εδώ για πρώτη φορά με τόσο συγκεντρωμένο και αναλυτικό περιεχόμενο και περιέχει στοιχεία, συμπεράσματα και υλικό, που δημοσιεύονται για πρώτη φορά στο Ελληνικό και εν μέρει το διεθνές διαδίκτυο.   
• Γίνεται προσπάθεια για αξιόπιστες πληροφορίες και σύννομες δημοσιεύσεις. Περισσότερα στη σελίδα "Νομικά & Όροι".  
• © neoclassicalgreece.blogspot.gr. Any use of content except of viewing it  here or redirecting to this page  is not allowed. This article, contains high quality - extended content for the average web standards, that couldn't be published without the extended use of many pictures that do not belong to us. If any original owner does not wish his content to be shown here, keeps the right to contact us and ask for it's removal.