Useful Information for English speaking Visitors (more pictures inside): Around 1900 when the first 2 seaside - southern suburbs of Athens, Neo Faliro and Paleo Faliro, were fully developed, the areas from Alimos to Voula were still uncreated with various deserted, agricultural or forest parts. Article for the first important buildings in this zone and especially for the city of Glyfada. Glyfada was the first area in this zone that within 10 years since 1920 managed to be seriously organized as a suburb, have many mansions of important architecture, acquire quality sea baths facilities and become popular to the Athenians. Until 1920 all the area of Glyfada belonged to one man who decided to create a new suburb and cooperated with a team of rich professionals and construction companies. Many of the first buildings still exist (many Greek interwar simple mansions close to Hellinikon and 5 rare interwar new-medieval bigger mansions).
Τα Φάληρα περί το 1900
Έχουμε ήδη αναφέρει ότι η νότια Αττική αναπτύχθηκε με εκκίνηση τα δύο Φάληρα, κάτι απόλυτα φυσιολογικό με βάση τα αρχικά δεδομένα. Η συντομότερη απόσταση μεταξύ Αθηνών και παραλιακής ζώνης ήταν μέσω Καλλιθέας (σημ. λεωφ. Θησέως) και Ιλισού ποταμού, ο οποίος εκβάλει στο κέντρο του Φαληρικού όρμου. Τα δύο Φάληρα δεν είναι παρά τα δύο άκρα του όρμου. Το Νέο Φάληρο ήταν λογικό να προηγηθεί, καθώς ήταν κοντά στον Πειραιά και την οδό Αθηνών - Πειραιώς. Η ανάπτυξη των δύο πρώτων νοτίων προαστίων ενισχύθηκε και από την χάραξη του τροχιοδρόμου, που κατεβαίνοντας από το κέντρο διακλαδωνόταν στην παραλία, δυτικά και ανατολικά προς αυτά.
Ανάμεσα στα Φάληρα, επί της επιχωματωμένης σήμερα παραλίας του όρμου, υπήρχαν λιγοστά κτίρια που πλήθυναν αργότερα το διάστημα 1910 - 1925, ενώ βόρεια προς τα ενδότερα Καλλιθέας και Μοσχάτου υπήρχαν κτήματα, αλάνες και ελάχιστες, αλλά σημαντικές οικίες. Δηλαδή περί το 1900, το κομμάτι αυτό, ήταν μια αρκετά ερημική "ζώνη μετάβασης" προς τα δύο αρκετά ανεπτυγμένα και οικοδομημένα Φάληρα.
Παραλία Τζιτζιφιών Καλλιθέας προς το Παλαιό Φάληρο, περί το 1900. Διακρίνεται η γραμμή του τροχιόδρομου και ένα μεγάλο, άγνωστο, πανέμορφο κτίριο. |
Φωτογραφίες ενδεικτικές της εικόνας που παρουσίαζαν επί μακρόν τα ενδότερα Καλλιθέας - Μοσχάτου. |
Μετά τον Φλοίσβο... ερημιές!
Στο Παλαιό Φάληρο, μέχρι περί το 1915, η πυκνότερη δόμηση έφτανε μόλις μέχρι το στρογγυλό κτίριο του Φλοίσβου και τη σημερινή κεντρική οδό Αγίου Αλεξάνδρου. Το λοιπό τμήμα έως το ρέμα της Πικροδάφνης (Έδεμ) ήταν αρκετά αραιοκτισμένο, με τα λιγοστά του κτίρια να φτιάχνονται κυρίως μετά το 1900.
Συνεχίζοντας στο Καλαμάκι, η δόμηση περιοριζόταν ακόμα περισσότερο. Στην περιοχή κυριαρχούσαν οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις (μποστάνια, ελαιώνες, αμπελώνες). Από κτίσματα υπήρχαν μόνο ελάχιστες διάσπαρτες αγροικίες - πολλές εξ' αυτών σημαντικής αρχιτεκτονικής. Σίγουρα θα υπήρχε και κάποια ταβέρνα στην ακτή και καμιά νεοκλασική οικία... Με αυτή την εικόνα, δεν ήταν τυχαίο, ότι τα πρώτα αυθόρμητα σκανδαλώδη bain mixtes εμφανίστηκαν μετά το Π. Φάληρο!
Από τη σημερινή λεωφ. Αλίμου και ως της Βούλα υπήρχε ένας συνδυασμός από μεγάλες χέρσες εκτάσεις, καλαμιώνες, περιβόλια, στάνες και πευκόφυτα κομμάτια. Ελάχιστα απομεινάρια εκείνων των περιβολιών (από Άλιμο έως Βούλα) υπάρχουν περιέργως ακόμα και σήμερα, με ελιές, φιστικιές και τα χαρακτηριστικά πηγάδια με τους παλιούς μεταλλικούς ανεμόμυλους (κάποτε δεκάδες). Τα όποια κτίσματα μάλλον μετρούνταν στα δάχτυλα και ήταν ασήμαντης αρχιτεκτονικής....
Βασικό ρόλο σε αυτή την εικόνα προφανώς έπαιζε η απόσταση από το κέντρο, το ότι μετά το Π. Φάληρο ήταν χωματόδρομος επί μακρόν και τα διαθέσιμα μέσα μεταφοράς ήταν οι άμαξες και τα άλογα, που δεν διέθετε η πλειοψηφία (όπως και τα αυτοκίνητα, όταν εμφανίστηκαν). Φυσικά και σε αυτές τις περιοχές το παράκτιο τοπίο απείχε μακράν των επιχωματώσεων και των τεχνητών αμμουδιών που βλέπουμε σήμερα, καθώς π.χ στην ζώνη του Κάτω Ελληνικού το κύμα έσκαγε κάπου στη σημερινή παραλιακή λεωφόρο (μια άγρια βραχώδης ακτή με καλαμιές κ.λ.π.).
Ωστόσο στη ζώνη από λεωφ. Αλίμου έως τη Βούλα, σε συγκεκριμένα σημεία, βλέπουμε και σήμερα κάποια πολύ παλιά κτίρια σημαντικής αρχιτεκτονικής, που όμως δεν είναι τυπικά νεοκλασικά. Πότε και πως φτιάχτηκαν αυτά;
Άλιμος, οδός Επτανήσου, νότιοι πρόποδες λόφου Πανί: 2 παμπάλαια κτήματα με πέτρινες μάντρες, το ένα με πηγάδι και παλιό μεταλλικό ανεμόμυλο. |
Σε μια οξεία γωνία (Κεφαλληνίας & Ιθάκης) τριών κτημάτων στον Άλιμο, μεταξύ αρχής λεωφ. Αλίμου και πρώην αερολιμένα: Η 2η είσοδος της προηγούμενης οικίας. |
Σε μια οξεία γωνία (Κεφαλληνίας & Ιθάκης) τριών κτημάτων στον Άλιμο, μεταξύ αρχής λεωφ. Αλίμου και πρώην αερολιμένα: Στο 3ο και μικρότερο κτήμα μια παλιά στέρνα (άλλη μια στο μεγάλο). |
Η άγνωστη και ιδιαίτερη ιστορία της δημιουργίας της Γλυφάδας.
Περί το 1900 σχεδόν όλη η σημερινή Γλυφάδα ήταν ένα ενιαίο τσιφλίκι με καταγεγραμμένα ένα πανδοχείο, μια αγροικία του ιδιοκτήτη της και χαμόσπιτα αγροτών - βοσκών. Από αυτήν την εικόνα, μέσα σε μια δεκαετία (1920), κτίζεται και οργανώνεται συστηματικά, αυξάνει κατακόρυφα τον πληθυσμό της, καθιερώνεται άμεσα ως εξοχικό προάστιο με θαλάσσια λουτρά. Μια ασυνήθιστη καθυστερημένη "εκτόξευση", θα έλεγε κανείς, που καθορίστηκε από τα ακόλουθα:
1. Ωρίμαζαν γενικά οι συνθήκες για επέκταση πέραν του Π.Φαλήρου. Και μόνο το ότι η περιοχή ήταν δυσπρόσιτη, δημιουργούσε επιθυμία μετάβασης και επέκτασης.
2. Βελτιωνόταν σταδιακά ο παραλιακός δρόμος πέραν του Π. Φαλήρου και πλήθαιναν τα πρώτα αυτοκίνητα.
3. Είναι επίσημα καταγεγραμμένο, ότι 1894 με 1900 ο Κωνσταντίνος Καραπάνος αγόρασε ένα τσιφλίκι (σχεδόν όλη τη Γλυφάδα), που το 1914 κληρονόμησε στον ένα του γιό τον Πύρρο. Από το 1920 αυτός με μια ιδιότυπη συνιδιοκτησία με μια ομάδα επιφανών εκπροσώπων επαγγελματικών και οικοδομικών συνεταιρισμών στην ουσία γέννησαν τη Γλυφάδα, με συστηματικές οικοπεδοποιήσεις, ανεγέρσεις οικιών, διευθετήσεις τοπικών ζητημάτων, δημιουργία υποδομών πόλεως.
4. Το 1922 πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στη Γλυφάδα.
5.
02/05/1922 είναι η ημερομηνία εγκρίσεως του πρώτου επίσημου και
αξιόλογου οικιστικού της σχεδίου (σχέδια από το Γάλλο πολεοδόμο Ερνέστ
Εμπράρ βλ. Θεσσαλονίκη).
6. Το 1925 αποκτά τα πρώτα της
πολυτελή θαλάσσια λουτρά (τα πρώτα οργανωμένα bain-mixtes της Ελλάδας, στα
μεταγενέστερα "Αστέρια").7. Το 1926 γίνεται κοινότητα.
Από τις πωλήσεις νέων οικοπέδων τη δεκαετία του 1930. |
Τα πρώτα πολλά και αξιόλογα κτίρια μετά τη λεωφ. Αλίμου, φτιάχτηκαν στη Γλυφάδα, ανάμεσα σε Ελληνικό & Αγ. Κωνσταντίνο.
Στο κομμάτι της Γλυφάδας από τα σύνορα με το Ελληνικό (πολιτική αεροπορία - πρώην κολέγιο, παλιά δειλινά) έως τον Άγιο Κωνσταντίνο, κτίστηκαν οι πρώτες πολλές και σημαντικές οικίες, μετά τη λεωφ. Αλίμου. Σε χάρτη της εποχής της δημιουργίας του προαστίου, το κομμάτι αυτό εμπεριέχει τις συνοικίες:
1. "Δικηγορικά" στο δυτικό άκρο του.
2. "Κυψέλη" στο κέντρο και ανατολικά.
Στον πυρήνα των Δικηγορικών κτίστηκε μια γειτονιά από πάρα πολλές διώροφες μεσοπολεμικές και απλού ευρωπαϊκού τύπου βίλες (μέσου μεγέθους, με οξυκόρυφες κεραμοσκεπές με γαλλικά κεραμίδια και κορυφές, εμφανείς ή μη λιθοδομές, απλές κορνίζες, εκλεκτικιστικά και μεσοπολεμικά κιγκλιδώματα, στρογγυλούς φεγγίτες, στρογγυλές κορνίζες, νεοκλασικά πλακάκια). Αποτελεί έκπληξη, ότι σώζονται ακόμα πάρα πολλές γειτνιάζουσες μεταξύ τους, όλες ή συντηρημένες διαχρονικά ή πρόσφατα εκ βάθρων. Εκεί επίσης, σώζονται σε άριστη κατάσταση τουλάχιστο 2 μεταλλικοί ανεμόμυλοι πηγαδιών. Μεγάλο μέρος των δικηγορικών προς τα βόρεια κατεδαφίστηκε νωρίς για το αεροδρόμιο (όπως και ολόκληρος ο συνοικισμός των προσφύγων ο "Βόσπορος", που ήταν βόρεια των Δικηγορικών).
Στην Κυψέλη ανατολικά κτίστηκε μια γειτονιά με πολύ ιδιαίτερες, υπερπολυτελείς για τα δεδομένα του μεσοπολέμου επαύλεις (πύργους), που θυμίζουν Κηφισιά. Σήμερα σώζονται 4, ίσως και οι περισσότερες από όσες υπήρξαν. Είναι πιθανότατο, όλες ή οι περισσότερες, να ανήκαν αρχικά στην ομάδα αυτών που συνεταιρίστηκαν και "γέννησαν" τη Γλυφάδα, καθώς σε επίσημη καταγραφή αναφέρεται ότι αυτοί "είχαν κτίσει τους πύργους τους" (σημ. υπήρχε σίγουρα τουλάχιστο άλλος ένας πύργος, από φωτογραφία). Ούτως ή άλλως σίγουρα ανήκαν σε ιστορικά σημαίνοντα πρόσωπα της εποχής. Δεν είχε ο καθένας τέτοιο κτίριο σε τέτοιο σημείο. Αυτό τα καθιστά σημαντικότατα και ιστορικά.
(Σημ.: Υπάρχει άλλη μια έπαυλη - πύργος προς τα δικηγορικά. Αυτή σίγουρα δεν συνδέεται με τους δημιουργούς της Γλυφάδας, καθώς κτίστηκε από τον σημαντικότατο αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Νικολούδη βλ. 1 & 2, ως κατοικία του. Ας επισημανθεί και η σοβαρή πιθανότητα ο Νικολούδης να συμμετείχε στην πρώτη οικοδόμηση της περιοχής με σημαντικά κτίρια.)
Σε όλη τη ζώνη των δύο οικισμών (αλλά και γενικά μετά το Π. Φάληρο), υπήρχαν και πολλά μαγικά μονώροφα εξοχικά, στο στυλ που περιγράφηκε ως "ευρωπαϊκού" - μεσοπολεμικού τύπου στην παράγραφο των Δικηγορικών. Αυτά κυριολεκτικά λιανίστηκαν απαρατήρητα έως το 2000, με αποτέλεσμα ίσως να μην απομένει και κανένα (θυμάμαι π.χ. κάτι τρίδυμα εκεί στη Γλυφάδα αλλά και πολλά στο Καλαμάκι).
Ένας από τους πρώτους τοπικούς χάρτες της Γλυφάδας. |
Συνοικισμός Δικηγορικά Γλυφάδας. Διακρίνεται ότι: 1. Περιέργως σώζεται μεγάλος αριθμός κτιρίων. 2. Οι δρόμοι κόβονται απότομα, καθώς μεγάλο τμήμα χάθηκε νωρίς για το αεροδρόμιο. |
Παλιά συνοικία Κυψέλης Γλυφάδα: Σε ένα σημείο σώζονται αυτές οι 4 σπάνιες, μεσοπολεμικές, επαύλεις - πύργοι. |
Τα ξύλινα κτίσματα και τα σημεία πέραν της λεωφ. Αλίμου, που ακολούθησαν σε δόμηση τη Γλυφάδα
Σε όλη τη ζώνη από την Πικροδάφνη (Έδεμ) Π. Φαλήρου έως και τη Βούλα, υπήρξαν και πολλά ξύλινα κτίσματα, από αγροτικές ή παραθεριστικές παράγκες ως αρκετά αξιοπρεπή εξοχικά και αγροικίες, ελάχιστα εκ των οποίων σώζονταν ακόμα και περί το 1995.
Ακολούθησαν σε δόμηση: Σχεδόν ταυτόχρονα η παράκτια ζώνη του Ελληνικού με αρκετές μεσοπολεμικές βίλες, το σημερινό κέντρο της Γλυφάδας με λίγα και όχι σημαντικά κτίσματα, ενώ στη Βούλα τα πρώτα εξοχικά αρχίζουν να εμφανίζονται γύρω στο 1935.
Θα πρέπει να τονισθεί ότι οι περιοχές του κέντρου και των "Αστεριών" Γλυφάδας, παρέμειναν ιδιαίτερα ερημικές μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας 1960, σε σχέση με την ζώνη Δικηγορικών - Κυψέλης. Βλέποντας κανείς την σημερινή εικόνα με το πυκνοδομημένο κέντρο και την μεταπολεμική αγορά της Μεταξά, δεν μπορεί καν να το φανταστεί αυτό! Το ότι είναι ελάχιστα τα παλιά σπίτια στο κέντρο δεν είναι γιατί κατεδαφίστηκαν πολλά, αλλά μάλλον γιατί δεν υπήρξαν και πολλά.
Αρχές δεκαετίας 1950. Το ερημικό και αραιοκτισμένο κέντρο της Γλυφάδας. |
Ως εκ θαύματος και παρά τις επιχωματώσεις, τις κατεδαφίσεις, τα νέα κτίρια, η ζώνη μετά το Καλαμάκι διατηρεί ακόμα μια αισθητική ποιότητα και μια γαλήνια αίσθηση...
...αποτελώντας σπάνια εξαίρεση στο όργιο του διαστήματος 1960-2000. Μάλλον συνέβαλαν και ο θόρυβος και οι περιορισμοί δόμησης λόγω αεροδρομίου, στους οποίους δε χωρούσαν λαμογιές. Ειδικά για την παλαιότερη ζώνη της Γλυφάδας, πολλά από τα κτίρια που κτίστηκαν μεταπολεμικά έως και τις μέρες μας, είναι αξιόλογης αρχιτεκτονικής και αισθητικής. Ας κάνουμε δεήσεις το έργο του Ελληνικού να μην ανοίξει τις ορέξεις των γνωστών αρπακτικών του "τύπου 1960", για νέες καταστροφές...
Μια βόλτα στα Δικηγορικά Γλυφάδας
Ακολουθούν εικόνες από το σημείο. Θα πρέπει να τονισθούν επιπλέον τα εξής:
1. Πρώην δίδυμα κτίρια στην Ποσειδώνος: Μέχρι το 2000 - 2005 υπήρχαν 2 δίδυμες διώροφες βίλες επί της παραλιακής. Η ανατολική υφίσταται, συντηρείται και κατοικείται διαχρονικά. Η δυτική ήταν αρκετά ερειπωμένη και κατεδαφίστηκε αβασάνιστα για να φτιαχτεί ένα ακόμα... βενζινάδικο.
2. Το κτίριο του κέντρου "Παλιά Δειλινά": Μεσοπολεμικό διώροφο (πλην λάθους) με παλιότερα στοιχεία και πολυσύνθετη οξυκόρυφη κεραμοσκεπή με γαλλικά κεραμίδια. Το πρώτο κτίσμα που έβλεπες φθάνοντας Γλυφάδα. Τη δεκαετία του '80 υπήρξε μια από τις πιό επιτυχείς "πίστες" της παραλιακής (συμπληρωματικά παραπήγματα γύρω του παλιού), όπου εμφανίστηκαν "θρύλοι". Πολλοί θυμόμαστε εκείνες τις μαγικές επιγραφές αυτών των κέντρων, ακόμα και ως παιδιά τότε. Στα πλαίσια των προ-Ολυμπιακών διευθετήσεων, Φαντασία, Νέα και Παλιά Δειλινά κατεδαφίστηκαν, μάλλον τελείως ηλιθιωδώς αν δει κανείς τι υπάρχει εκεί 15 και χρόνια μετά. Οι γνωστές ακραίες ανοησίες: από τη μια επιτρέπουν χρόνια την ασυδοσία, από την άλλη κατεδαφίζουν άκριτα εν μια νυκτί. Έκτοτε, από το κτίριο των Παλιών Δειλινών, απομένουν το υπόγειο και το ισόγειο διαλυμένα, σαν να κατάλαβαν ξαφνικά τα βόδια τι γκρεμίζουν. Πλέον παίζει το ρόλο "ταμπέλας" νέων κέντρων της κάθε σαιζόν... (Το ενδεχόμενο να κατεδαφίστηκε από την ιδιοκτησία και όχι από το δημόσιο μάλλον δεν υφίσταται)
Γλυφάδα, Δικηγορικά: Πρώην "δίδυμα" διώροφα. |
Γλυφάδα, Δικηγορικά: Πρώην "δίδυμα" διώροφα. |
Γλυφάδα, Δικηγορικά: Ότι απέμεινε από τα "Παλιά Δειλινά". Γενική άποψη (2017). |
Γλυφάδα, Δικηγορικά: Ότι απέμεινε από τα "Παλιά Δειλινά". Δυτική πλευρά (2017). |
Γλυφάδα, Δικηγορικά: Ότι απέμεινε από τα "Παλιά Δειλινά". Νότια πλευρά (2017). |
Γλυφάδα, Δικηγορικά: Ότι απέμεινε από τα "Παλιά Δειλινά". Βόρεια πλευρά (2017). |
Γλυφάδα, Δικηγορικά: Ότι απέμεινε από τα "Παλιά Δειλινά". Νότιο - ανατολική πλευρά (2017). |
Γλυφάδα, Δικηγορικά: Ότι απέμεινε από τα "Παλιά Δειλινά". Νότιο - ανατολική πλευρά (2017). |
Γλυφάδα, Δικηγορικά: Άποψη οδού στα σύνορα με το Ελληνικό, λήψη από τα "Παλιά Δειλινά". |
Γλυφάδα, Δικηγορικά: Ένας από τους τουλάχιστο 2 σωζόμενους μεταλλικούς ανεμόμυλους πηγαδιών, συντηρημένη βίλα, αυλόπορτα με επιγραφή. |
Γλυφάδα, Δικηγορικά: Ένας από τους τουλάχιστο 2 σωζόμενους μεταλλικούς ανεμόμυλους πηγαδιών. |
Γλυφάδα, Δικηγορικά: Ένας από τους τουλάχιστο 2 σωζόμενους μεταλλικούς ανεμόμυλους πηγαδιών. |
Γλυφάδα, Δικηγορικά: Μάντρα, αυλόπορτα και κήπος που γυρνάνε το χρόνο πίσω. Στην άλλη πλευρά του κτήματος μια "συγχρονισμένη" βίλα που κατοικείται κανονικά. |
Γλυφάδα, Δικηγορικά: Συγκλονιστικά άριστα αποκατεστημένη ενοικιαζόμενη βίλα (τουλάχιστο εξωτερικά). Ένας σπάνιος πλέον μεσοπολεμικός "υποτύπος", mix νεοβυζαντινής και μοντερνιστικής τάσης ('30). |
Γλυφάδα, Δικηγορικά: Συγκλονιστικά άριστα αποκατεστημένη ενοικιαζόμενη βίλα (τουλάχιστο εξωτερικά). Ένας σπάνιος πλέον μεσοπολεμικός "υποτύπος", mix νεοβυζαντινής και μοντερνιστικής τάσης ('30). |
Δείτε ακόμη
- "Ιστορικό Λεύκωμα Γλυφάδας", Θωμάς Δρίκος (Σημαντικότατη, λεπτομερέστατη έρευνα)
Η Γλυφάδα το 1970 μέσα από το φακό ενός ξένου ταξιδιώτη Πηγή: www.lifo.gr
- Η Γλυφάδα το 1970 μέσα από το φακό ενός ξένου ταξιδιώτη (Lifo, σπάνιες φωτογραφίες του 1970 του David Casteel)ΠΗΓΕΣ & ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ
- Έρευνα - ανάλυση - φωτογραφίες Δ.Χ.Κ. Απαγορεύεται η αποθήκευση, η αναδημοσίευση και κάθε χρήση πλην της ανάγνωσης στο neoclassicalgreece.blogspot.gr και της παραπομπής προς την παρούσα σελίδα με δική σας εισαγωγή - περιγραφή. Οποιαδήποτε αναπαραγωγή με παρόμοιο τρόπο (πληροφορίες, ανάλυση, δομή) μπορεί να θεωρηθεί κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας.
- Ιστορικά Γλυφάδας & ασπρόμαυρες φωτογραφίες: "Ιστορικό Λεύκωμα Γλυφάδας", Θωμάς Δρίκος.
- Σημαντικές φωτογραφίες 1970: Lifo - www.lifo.gr - David Casteel
- Χρήση περιεχομένου τρίτων: Γίνεται με τον μέγιστο δυνατό σεβασμό, χωρίς διάθεση οικειοποίησης. Θεωρούμε ότι η χρήση του εδώ το αξιοποιεί στο μέγιστο. Γνήσιοι κάτοχοι - δημιουργοί - πηγές, όπου είναι σαφή και γνωστά σε εμάς, αναγράφονται.
- Γίνεται προσπάθεια για αξιόπιστες πληροφορίες και σύννομες δημοσιεύσεις. Περισσότερα στη σελίδα "Νομικά & Όροι".
- © neoclassicalgreece.blogspot.gr. Any use of content except of viewing it here or redirecting to this page is not allowed.
Ο παπους μου αγορασε και εχτισε το σπιτι το1928 Δουσμανη 24
ΑπάντησηΔιαγραφή