Αρχείο: Μικρολίμανο, η έπαυλη Κουμουνδούρου και τρία σημαντικά κτίρια, κατεδαφισμένα δεκαετίες.

Πρόκειται για τέσσερα εξαιρετικής ομορφιάς και μεγαλοπρέπειας κτίρια του Μικρολίμανου, χαμένα πλέον εδώ και δεκαετίες, η απουσία των οποίων και η αντικατάστασή τους με νεότερα, άσχετα με την διαχρονικά παραδοσιακή εικόνα της γραφικής περιοχής, επηρεάζει καθοριστικά το σημερινό της ύφος. Το παρόν άρθρο χρειάστηκε μέρες να συνταχθεί, ώστε να είναι όσο το δυνατό πιο αξιόπιστο και κατανοητό.
Useful Information for English speaking Visitors (more pictures inside): Four buildings that existed many years ago at Mirolimano a traditional small harbour very close to the port of Pireus. Important old pictures of them and Mikrolimano.



Τα δύο κτίρια βρίσκονταν στη νότια πλευρά του φυσικού κολπίσκου του Τουρκολίμανου και τα άλλα δύο στη βόρεια.

1. Η έπαυλη - βίλα Κουμουνδούρου

Βρισκόταν στην κορυφή του λοφίσκου του νότιου άκρου, και ήταν έτσι ορατή από κάθε σημείο της περιοχής. Πρόκειται για ένα τυπικό ελληνικό νεοκλασικό μέγαρο της εποχής, με σχέδιο προσαρμοσμένο και σχεδιασμένο αυστηρά με βάση το σημείο, όπου βρισκόταν. Ήταν χονδρικά ένα ορθογώνιας κάτοψης κτίσμα με βασικό σχέδιο στην κύρια όψη, που "κοίταζε" στο Μικρολίμανο, τετράγωνους κτιστούς κίονες κατά μήκος τους ισογείου και όμοιους κίονες ,αλλά με καμάρες και βεράντα στον Α' όροφο, που δεξιά και αριστερά τους κατέληγαν σε προεξέχοντες τοίχους δωματίων, με αετώματα στο ανώτερο σημείο.

To κτίριο έχει καταγραφεί ως κατοικία, πιθανώς εξοχική, του πρωθυπουργού  Αλέξανδρου Κουμουνδούρου (1815 - 1883, δέκα φορές Πρωθυπουργός της Ελλάδος) και χρονολογείται κατ' εκτίμηση γύρω στο 1870. Υπήρξε ο λόγος που ο λιμενίσκος προσωρινά αποκαλούνταν "Λιμήν Κουμουνδούρου" και η παρακείμενη πασίγνωστη νησίδα, "νησίδα Κουμουνδούρου", μέχρι και σήμερα.

Η  αντικατάσταση με τον Ναυτικό Όμιλο Ελλάδος: Η έπαυλη κατεδαφίστηκε πολύ νωρίς το 1931 και είναι έτσι ένα από τα λίγα κτίρια τέτοιου μεγέθους, που κατεδαφίστηκαν τόσο νωρίς. Θα επαναλάβω την άποψη ότι ειδικά σε εποχές, που υπήρχε χώρος για νέα κτίσματα, οι κατεδαφίσεις νεοκλασικών ήταν διπλά απαράδεκτες. Όμως το σημείο ήταν ήδη "φιλέτο". Πρέπει να αναγνωριστεί ότι το κτίριο του Ομίλου, που αντικατέστησε την έπαυλη τη δεκαετία του 1930, θα πρέπει να ήταν ένα πραγματικά υπέρ-μοντέρνο κτίριο για τα δεδομένα ολόκληρης της χώρας. Ως εκ τούτου ήδη θα πρέπει να θεωρείται ως επίσης σημαντικής αρχιτεκτονικής αξίας.  Ήταν και παραμένει όμως άσχετο με το ύφος μιας τέτοιας περιοχής, που ακόμα και σήμερα, παρά τις διάφορες νεοελληνικές επεμβάσεις, γίνεται προσπάθεια να διατηρηθεί ως ένας γραφικός λιμενίσκος ψαράδων, σε συνδυασμό με όσα αξιόλογα κτίρια του, την έχουν γλιτώσει...

 Ο λόφος σε χρήση από την αρχαιότητα και τα αρχαία που πέταξαν μαζί με την έπαυλη! Σύμφωνα με αναφορά στο διαδίκτυο ""Στη θέση όπου άλλοτε ήταν χτισμένη η έπαυλη Κουμουνδούρου είχαν αποκαλυφθεί κατά το 1935 τα ερείπια του ναού της Μουνιχίας Αρτέμιδας, ο βωμός του ήρωα Μούνιχου, θεμέλια τείχους μ' ένα στρογγυλό πύργο, ένα ακέφαλο γυναικείο άγαλμα της Μουνιχίας ή της Φωσφόρου Αρτέμιδας κ.ά. Δυστυχώς, παρά τα σημαντικά ευρήματα, οι τότε κρατούντες, αντί να τα προστατεύσουν, για να έχει και ο Πειραιάς κάτι να επιδείξει, προτίμησαν να τα καταστρέψουν κτίζοντας πάνω σ' αυτά το κτίριο του Ναυτικού Ομίλου". ('Πειραϊκό Λεύκωμα')"

2. Ευρωπαϊκού τύπου πέτρινη έπαυλη με πυργίσκο.

Επί της οδού Καραγ. Σερβίας, ανάμεσα στην διαλυμένη σήμερα οικία του πρωθυπουργού Κυριακούλη Μαυρομιχάλη και το κτίριο1, σημ. Ναυτικό Ομιλο Ελλάδος, βρισκόταν μια εξαιρετικής ομορφιάς διώροφη πέτρινη έπαυλη. Κτίστηκε μετά το κτίριο 1. Είχε χαρακτηριστικά που συναντούμε σε πολλές επαύλεις της Κηφισιάς, οι οποίες τείνουν προς πέτρινες επαύλεις της κεντρικής Ευρώπης. Το βασικό του στοιχείο που αξίζει να καταγράψουμε και διακρίνεται σε ντοκουμέντα, είναι ο ορθογώνιος πυργίσκος με μεταλλική στέγη (ή κεραμίδια τύπου "λέπι") με διακοσμητικό κοντάρι ή ανεμοδείκτη στην κορυφή. Το υπόλοιπο βασικό κτίριο είχε μεγάλη κεραμοσκεπή έντονης κλίσης, πιθανότατα με γαλλικά κεραμίδια και δωμάτια στον μεγάλο χώρο που προέκυπτε εντός της (σοφίτα). Κτισμένο επί επικλινούς, αρχικά παράκτιου βράχου, στην πλευρά της θάλασσας είχε επιπλέον ορόφους (ή έναν όροφο), που σώζονται ακόμα ως τοιχίο του οικοπέδου (δείτε φωτογραφίες). Πρέπει να κατεδαφίστηκε πολύ νωρίς, το πιθανότερο γύρω στο 1955 και αργότερα χτίστηκε στη θέση του υπάρχον νεότερο διώροφο.

3. Διώροφη οικία με πολυγωνικό πυργίσκο και αέτωμα

 Ήταν στο βόρειο άκρο του Μικρολίμανου, ψηλά στον βράχο και ακριβώς πίσω από το σωζόμενο κτίριο των σημερινών κέντρων διασκέδασης "Δον Κιχώτης - Castello",  με κύρια όψη προς την ακτή Δηλαβέρη, αλλά και αξιόλογη πίσω πλευρά,που φαινόταν από όλο το Μικρολίμανο (η Βασιλέως Παύλου τότε περνούσε ανάμεσα στα κτίρια 3 & 4). Κτίστηκε σίγουρα πριν το 1885. Πρέπει να κατεδαφίστηκε κατ' εκτίμηση τέλη 1970 με αρχές 1980 και σίγουρα μετά το κτίριο 4. Τα ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά, τα οποία διακρίνονται στα ντοκουμέντα, είναι: 

- Η μεγάλη αυλή (2 επιπέδων).

- Στο κέντρο της πίσω πλευράς του υπήρχε πολυγωνικός πυργίσκος, καλυμμένος με βυζαντινή κεραμοσκεπή. Η πλευρά του πυργίσκου προς την Ακτή Δηλαβέρη δεν ήταν πολυγωνική. Στο εσωτερικό του πυργίσκου ήταν η ξύλινη εσωτερική σκάλα.

- Το τμήμα του αετώματος είχε κεραμοσκεπή ενώ η υπόλοιπη στέγη ήταν επίπεδη ταράτσα με πλάκες (πρόσβαση από πυργίσκο). Αέτωμα υπήρχε μόνο στην βασική όψη προς την ακτή Δηλαβέρη και έφερε μεγάλα ακροκέραμα.

Η αναγνώστρια κυρία Δέσποινα Ιωαννίδου μας έστειλε σημαντικά στοιχεία για το κτίριο:
"H τυχαία περιήγηση με το site σας, ήταν για μένα μια ευχάριστη έκπληξη. Για χρόνια πολλά έψαχνα να βρω κάποιες φωτογραφίες που να αναφέρονται στο συγκεκριμένο κτήριο, που ήταν για μένα το ξεκίνημα των μαθητικών μου χρόνων. Η χαρά μου ήταν ακόμη μεγαλύτερη όταν διάβασα και την σύντομη περιγραφή σε αυτό. Όσες περιγραφές όμως και αν κάνει κανείς δεν είναι αρκετές να το καλύψει. 

Το κτήριο αυτό είχε ενοικιαστεί σαν σχολείο (νηπιαγωγείο - δημοτικό) του Βασίλη Χατζηγεωργίου, που από τη σχολική χρονιά 1970 συνεργάστηκε με τον Παναγιώτη Αρβανιτόπουλο (ως εκπαιδευτήρια Αρβανιτόπουλου - Χατζηγεωργίου), πατέρα του σημερινού (2014) υπουργού παιδείας - καθηγητή πανεπιστημίου, Κωνσταντίνου Αρβανιτόπουλου.  (βλ. άρθρα για τα εκπαιδευτήρια Παναγιώτη Αρβανιτόπουλου: 1. Οικία Αξελού Καστέλλας & 2. Διώροφο με καμάρες Καστέλλας).  Για κάποιους μήνες πριν ξεκινήσει η συνεργασία  Αρβανιτόπουλου - Χατζηγεωργίου και για πιθανές τροποποιήσεις και επισκευές στο εν λόγω κτίριο, είχαμε μεταφερθεί σε κάποιο άλλο, που πρέπει ήδη να λειτουργούσε ως το το αρχικό δημοτικό σχολείο του Αρβανιτόπουλου, αλλά δεν βρισκόταν στην Καστέλλα, βρισκόταν κάπου αλλού στην ευρύτερη περιοχή (πιθ. Καμίνια).

Στο ισόγειο του πυργίσκου υπήρχε πράγματι μια ξύλινη σκάλα, που σαν παιδιά λατρεύαμε να ανεβοκατεβαίνουμε και να παίζουμε στα διαλείμματα τα φαντάσματα. Στο εσωτερικό υπήρχαν έντονα γύψινα στις οροφές και μεγάλες ξύλινες πόρτες, που σε κάποιες αίθουσες ήταν διπλές. Γύρω από το κτήριο είχε μια αυλή με χαλίκια και ένα μικρό εκκλησάκι στην πλευρά που έβλεπε προς το Μικρολίμανο.  Μέσα δε σε αυτήν υπήρχαν φυτά και μια γαζία.  Η αυλή είχε δύο επίπεδα, με το προς Μικρολίμανο αρκετά υπερυψωμένο σε σχέση με την Βασ. Παύλου. Οι εξωτερικές σκάλες από τη πλευρά του πυργίσκου ήταν σχετικά μικρές, αλλά υπήρχαν και άλλες στο μέσον της πλευράς που ήταν κρεμασμένη η ταμπέλα του σχολείου που ήταν επιβλητικές, μαρμάρινες και μεγάλες.

Κτήριο πηγή των πιο γλυκών μου αναμνήσεων. Σας ευχαριστώ πολύ." 

! Η  φίλη αναγνώστρια κυρία Δ. Ι. μαθήτευσε στο κτίριο από το 1966 έως το 1971. Δείτε παρακάτω τις αναμνηστικές σχολικές φωτογραφίες της τάξης της (1968, 1971), που μας διέθεσε. Διακρίνονται κάποια σημεία αυλής και  κτιρίου, καθώς και παιδί ο σημερινός υπουργός παιδείας Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος!

4. Η οικία Μακκά

1. Πρόσοψη. διακρίνονται πυργίσκοι πίσω δεξιά και αριστερά 2. Διακρίνεται η προεξοχή του πίσω τμήματος 3. Προσθήκη αίθουσας & υποβάθμιση σε φωτος μετά το 1955.

Στο βόρειο άκρο ψηλά και ακριβώς πάνω στο τότε απότομο  βράχο που από κάτω υπήρχε θάλασσα και όχι ο σημερινός κάτω δρόμος προς την ακτή Δηλαβέρη.  Θα πρέπει να τονισθεί ότι το κτίριο ήταν μπροστά από τη σημερινή έντονη στροφή που κάνει η Βασιλέως Παύλου στο σημείο, πάνω σε ένα μεγάλο τμήμα του βράχου, που και σήμερα είναι εμφανές ότι έχει αφαιρεθεί! (λίγο μετά την την κατεδάφιση). Η πρόσοψή του "έβλεπε" στα ανοιχτά του Φαληρικού όρμου και οι πλευρικές του όψεις τόσο στο Μικρολίμανο όσο και στην ακτή Δηλαβέρη. Κτίστηκε σίγουρα πριν το 1885. Ήταν διώροφο και όπως διακρίνεται, ήταν στην ουσία "ένωση" δύο ορθογώνιων σχημάτων μεταξύ των οποίων τα ύψη των ορόφων διαφέρουν ώστε να προεξέχει ο ανώτερος όροφος στο πίσω τμήμα. που ήταν και πλατύτερο. Προς τη θάλασσα υπήρχε υπερυψωμένη ισόγεια βεράντα ιδιαίτερου μεγέθους για την εποχή, προφανώς λόγω σημείου. Επίπεδες πλακόστρωτες στέγες. Μετά το 1950 ο χώρος κάτω από τη βεράντα φαίνεται να ήταν αίθουσα ταβέρνας με τζαμαρίες περιμετρικά. Αρχικά ίσως να είχε εμφανή λιθοδομή και σίγουρα υπέστη αρκετές αλλοιώσεις διαχρονικά. Είχε πιθανότατα καστροειδείς απολήξεις περιμετρικά στα ανώτερα σημεία του (που αλλοιώθηκαν αργότερα). Το πότε κατεδαφίστηκε είναι ασαφές, καθώς σε φωτογραφία του 1961 υπάρχει, ενώ σε άλλες με χρονολογία 1955 όχι! Σίγουρα κατεδαφίστηκε πριν το γειτονικό του κτίριο 3 και κατ' εκτίμηση δική μας, στο διάστημα 1965 -1970. 

Γεώργιος Α. Μακκάς, ιατρός και ο ναύαρχος
Νικόλαος Κ. Μακκάς με την κόρη του Ειρήνη

Η οικογένεια Μακκά: Όπως προκύπτει από διάφορα ντοκουμέντα του ΕΛ.Ι.Α. η οικογένεια Μακκά, ήταν μια οικογένεια μεγαλογιατρών - καθηγητών πανεπιστημίου που διέπρεψαν διαδοχικά από τα μέσα του 19ου έως τα μέσα του 20ου αιώνα. Τα φωτογραφικά ντοκουμέντα καταγράφουν ως αρχικό  ιδιοκτήτη του κτιρίου τον  Γεώργιο Α. Μακκά (1818-1909)  (γεννήθηκε στη Χίο και σπούδασε ιατρική στο Μόναχο, τη Λειψία, το Παρίσι και τη Βιέννη. Στην Ελλάδα, εξάσκησε το επάγγελμά του στη Σύρο (1840-1848) και κατόπιν διορίστηκε καθηγητής στην Αθήνα. Διετέλεσε αρχίατρος του Βασιλιά Γεωργίου, ιδρυτικό μέλος του «Ευαγγελισμού» και πρόεδρος του Δ.Σ. του Δρομοκαϊτίου).

 Σε πολλά φωτογραφικά ντοκουμέντα εμφανίζεται ο  Νικόλαος Κ. Μακκάς και μέλη της οικογενείας του (1875-1950, ναύαρχος, Βαλκανικοί Πολέμοι, στη Μικρασιατική Εκστρατεία και στην συνέχεια ανέλαβε διάφορες διοικητικές θέσεις στο ναυτικό και αρχ. στόλου). Ήταν εξάδερφος του εγγονού του Γεωργίου Α. Μάκκα. Είναι ασαφές εν ολίγοις από ποιόν κτίστηκε πραγματικά, αν πέρασε σε γιό και εγγονό ή εξάδελφο, αν ο εξάδελφος απλά επισκεπτόταν ή αν ζούσαν όλοι μαζί. Αναφέρουμε απλά τις συγένειες των ανδρών και τις χρονολογίες.
 
- Γεώργιος Α. Μακκάς (1818-1909)
- Νικόλαος Γ. Μακκάς (1847-1935), γιος του Γεωργίου
- Γεώργιος Ν. Μακκάς (1877-1946), γιος του Νικολάου
- Νικόλαος Κ. Μακκάς (1875-1950), πρώτος εξάδελφος του Γεωργίου

Τα κτίρια 1 & 2 το 1908. Δεξιότερα διακρίνονται και τα σωζόμενα "δίδυμα καστράκια".

Κτίρια 1 & 2. Καρτ ποστάλ δεκαετίας 1910 (Επεξεργασμένη).

Καρτ ποστάλ, κτίρια 1 & 2. Η χαμένη αμμουδιά,οι κατοικίες ψαράδων και μια γενικότερη εικόνα σημερινού νησιού, που ανήκουν οριστικά στην ιστορία (Επεξεργασμένη).

H έπαυλη Κουμουνδούρου και στιγμιότυπα ζωής της εποχής (1931)

Σπανιότατο ντοκουμέντο του 1897, στο οποίο διακρίνεται στο βάθος η έπαυλη Κουμουνδούρου σε λήψη πίσω από τα σωζόμενα "δίδυμα καστράκια". Διακρίνονται και άλλα κατεδαφισμένα κτίσματα, όπως η πέτρινη έπαυλη δεξιά. Δε φαίνεται να υπάρχει ακόμα το κτίριο 2! Μήπως η έπαυλη δεξιά είναι το κτίριο 2 χωρίς τον κυλινδρικό πυργίσκο ακόμα?

Καρτ ποστάλ 1915-1920, η λήψη παρουσιάζει πιθανότατα το σημείο μπροστά από τα σωζόμενα "δίδυμα καστράκια". Ο χωματόδρομος προφανώς η ανηφορική σημερινή οδός Παπαδιαμάντη!

Δεκαετία 1930. Ο νεόκτιστος Ναυτικός όμιλος Ελλάδος και το κτίριο 2, που συνεχίζει να υπάρχει.

Κατοικία εντός της πόλης των Αθηνών καταγεγραμμένη ως οικία Κουμουνδούρου. Προσέξτε τα κοινά στοιχεία με την έπαυλη Κουμουνδούρου του Μικρολίμανου.

Κτίριο 2. Πάνω αριστερά: 1930, ίσως η μόνη σωζόμενη κοντινή φωτογραφία,που στο αρχείο Μπενάκη έχει καταγραφεί λάθος ως "σπίτι στο Π. Φάληρο".
Πάνω δεξιά: Τα σημερινά αυτά υπολείμματα στην παραλία Βοτσαλάκια δεν είναι παρά οι κατώτεροι, επί του βράχου όροφοι της έπαυλης!

Κτίριο 3, από το Μικρολίμανο, ημερομηνία που αναφέρεται γύρω στο 1955.

Κτίριο 3, πρόσοψη, προς την Ακτή Δηλαβέρη, ημερομηνία που αναφέρεται γύρω στο 1955.

Κτίριο 3, από το Μικρολίμανο ο πυργίσκος, ημερομηνία που αναφέρεται γύρω στο 1955.

Κτίριο 3, πρόσοψη, προς την Ακτή Δηλαβέρη, ημερομηνία που αναφέρεται γύρω στο 1955.

Κτίριο 3, από το Μικρολίμανο, ημερομηνία που αναφέρεται γύρω στο 1955.

Κτίριο 3, 1968. Στην υπερυψωμένη αυλή από την πλευρά του Μικρολίμανου.
Πίσω αριστερά διακρίνεται το εκκλησάκι που υπήρχε καθώς και ο όροφος του σωζόμενου κτιρίου των κέντρων Castello - Δον Κιχώτης.

Κτίριο 3, 1971. Τρίτος από δεξιά στην ανώτερη σειρά, ο Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος γιος του ιδιοκτήτη των σχολείων της Καστέλλας,
καθηγητής πανεπιστημίου και υπουργός παιδείας (κατά το 2014) Διακρίνεται αριστερά και η βάση - είσοδος του πυργίσκου.

Κτίρια 3 και 4 περί το 1885. Μικρολίμανο και απέναντι το Φάληρο σχεδόν άκτιστα.

Κτίριο 4, Οικία Μακκά, 1910.

Κτίρια 3 και 4 στο βάθος, το 1961

Σπάνια λήψη ~1960, όπου φαίνονταια τα στοιχεία της αναγνώστριάς μας για το κτίριο 3 και το κτίριο 4 σε ένα βράχο που έχει αφαιρεθεί ολόκληρος πλέον.

Σήμερα το αλλοιωμένο βόρειο άκρο και οι θέσεις που ήταν τα κτίρια 3 &4.

Οι θέσεις των κτιρίων 3 & 4 σε σημερινή λήψη. Φαίνεται ότι το κτίριο 4 ήταν πιο μπροστά σε κομμάτι του βράχου που αφαιρέθηκε.

1911, Ειρήνη Ν. Μακκά πιθανότατα σε βεράντα της οικίας.

ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ

• Έρευνα - ανάλυση - φωτογραφίες Δ.Χ.Κ. Απαγορεύεται η αποθήκευση, η αναδημοσίευση και κάθε χρήση πλην της ανάγνωσης στο neoclassicalgreece.blogspot.gr και της παραπομπής προς την παρούσα σελίδα με δική σας εισαγωγή - περιγραφή. Οποιαδήποτε αναπαραγωγή με παρόμοιο τρόπο (πληροφορίες, ανάλυση, δομή) μπορεί να θεωρηθεί κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας.
• Σήμανση "Αποκλειστικό": Το θέμα δημοσιεύθηκε εδώ για πρώτη φορά (ειδικά με τη συγκεκριμένη προσέγγιση - δομή - λεπτομέρεια). Περιέχει αποκλειστικές πρωτοδημοσιευόμενες πληροφορίες.
  
• Χρήση περιεχομένου τρίτων: Γίνεται με τον μέγιστο δυνατό σεβασμό, χωρίς διάθεση οικειοποίησης. Θεωρούμε ότι η χρήση του εδώ το αξιοποιεί στο μέγιστο. Γνήσιοι κάτοχοι - δημιουργοί - πηγές, όπου είναι σαφή και γνωστά σε εμάς, αναγράφονται.
•  Γίνεται προσπάθεια για αξιόπιστες πληροφορίες και σύννομες δημοσιεύσεις. Περισσότερα στη σελίδα "Νομικά & Όροι". 
• © neoclassicalgreece.blogspot.gr. Any use of content except of viewing it  here or redirecting to this page  is not allowed.